Odporność chwastów można podzielić na dwa rodzaje:
Odporność w miejscu działania (tzw. target-site – związana z mutacją genu chwasta)
Odporność niezwiązana z miejscem działania
Z punktu widzenia rolnika ważniejszym podziałem jest jednak podział na 3 kategorie odporności, bo to ten podział w łatwy sposób mówi o tym, jak sobie poradzić z problemem, który już faktycznie zaistniał i powoduje straty:
Odporność prosta
Odporność krzyżowa
Odporność wielokrotna
Odporność prosta (pojedyncza)
Pojedynczy mechanizm nadający odporność na herbicydy z tej samej grupy chemicznej o tym samym mechanizmie działania. W praktyce występuje bardzo krótkotrwale i rzadko. Najczęściej pojawia się, gdy przez wiele lat na danym polu i w jego okolicy używany jest tylko jeden preparat i mamy do czynienia z wadliwym płodozmianem
Np.
1) Preparat oparty o fenoksaprop -P-etylu (HRAC = grupa A) nie działa na miotłę, ale pinoksaden (ta sama grupa HRAC = grupa A) działa
2) Chlorosulfuron (HRAC = grupa B) nie działa na miotłę, ale jodosulfuron czy piroksulam (ta sama grupa HRAC = B) działa
Co można zrobić:
Zastosuj preparat o z innej grupy chemicznej, a jeszcze lepiej o innym mechanizmie działania HRAC
Odporność krzyżowa
Odporność na różne substancje aktywne herbicydów w obrębie tego samego mechanizmu działania. Jest następnym krokiem po odporności prostej. W praktyce występuje, gdy w przypadku „wymiany” produktu już niedziałającego na inny, dalej jest to substancja o tym samym mechanizmie działania. Zjawisko najbardziej rozpowszechnione na polach naszego kraju.
Np.
1) Fenoksaprop-P-etylu nie działa, pinoksaden nie działa (obie substancje z grupy HRAC A), ale piroksulam czy jodosulfuron działa (obie substancje z grupy HRAC B)
2) Jodosulfuron nie działa, piroksulam nie działa (obie substancje z grupy HRAC B), ale pinoksaden, fenoksaprop-P-etylu działa (obie substancje z grupy HRAC A)
Co można zrobić:
Zastosuj preparat o innym mechanizmie działania, na który nie ma jeszcze odporności. Np. pinoksaden (grupa A) jeśli mamy odporność na grupę HRAC B lub np. piroksulam czy jodosulfuron jeśli mamy odporność na grupę HRAC A.
Odporność wielokrotna
Odporność na 2 lub więcej mechanizmów działania. Jest to najgorszy typ odporności, ponieważ pojedyncze produkty z różnych grup chemicznych o odmiennych mechanizmach działania przestają być skuteczne, a nawet ich mieszaniny w pełnych dawkach nie dają 100% zwalczania miotły czy wyczyńca. W takim przypadku należy wprowadzać inny mechanizm działania (na który nie ma odporności) oraz wprowadzać zabiegi sekwencyjne. W skrajnych przypadkach trzeba zmienić sposób uprawy, wprowadzając inne gatunki w miejsce tych, które muszą zostać ograniczone, bądź całkowicie wyłączone z płodozmianu.
Np.
zwalczanie miotły Fenoksaprop-P-etylu nie działa, pinoksaden nie działa (oba z grupy A), ale jodosulfuron czy piroksulam również nie działa (oba z grupy B) Co można zrobić:
Zastosuj preparat o innym mechanizmie działania, na który nie ma jeszcze odporności. Na wiosnę nie ma już innych możliwości, pozostaje ochrona jesienią - np. prosulfokarb, flufenacet.
Miotła odporna na ALS (grupa B)
Miotła odprona na ACCazy (grupa A)
Aby zapobiegać odporności miotły zbożowej, najbezpieczniej jest wykonać zabieg preparatami jesiennymi (należą do innych grup HRAC niż te, na które jest najwięcej odporności).
Jeśli zauważamy malejącą skuteczność zwalczania chwastów, warto wykonać test na odporność (więcej tutaj)
Znaczenie gospodarcze i możliwość przeciwdziałania
Odporność prosta. Łatwo ją opanować zmieniając jedynie produkt (substancję aktywną). Niestety, ten typ odporności praktycznie nie występuje już na terenie naszego kraju, ponieważ szybko przekształca się w odporność krzyżową.
Odporność krzyżowa.Najczęściej występująca kategoria odporności. Problem nasila się i dotyczy już nie tylko całej powierzchni naszego kraju, ale również wszystkich krajów ościennych – szczególnie Niemiec i Litwy, gdzie problem jest znany i badany od wielu lat. W tym przypadku w dalszym ciągu jest możliwość opanowania problemu używając jedynie odpowiednich herbicydów. W takiej sytuacji ryzyko ewoluowania odporności do kolejnego poziomu jest bardzo wysokie, dlatego kroki zaradcze muszą być bardziej stanowcze i szybko podjęte.
Odporność wielokrotna. Przy tej kategorii odporności zabiegi w zbożach tylko wiosną nie mają racji bytu. Należy robić zabiegi sekwencyjne już od jesieni, przy czym zabiegi jesienne powinny być traktowane jako zabiegi główne. Oprócz tego należy wprowadzać elementy agrotechniczne zmniejszające bank nasion chwastów w glebie.
