Pszenica ozima – pięć rzeczy, które powinieneś o niej wiedzieć

Pszenica ozima to jedna z najważniejszych roślin uprawnych w Polsce. Mnogość odmian pozwala na wybór gatunku optymalnego dla potrzeb każdego rolnika. Jednak by uprawa przynosiła realne zyski, warto poznać wymagania tego zboża i warunki jego prawidłowej uprawy. Jak wygląda uprawa pszenicy ozimej krok po kroku? Poniżej przedstawimy najważniejsze aspekty.

1. Wymagania glebowe pszenicy ozimej

Pszenica ozima to jeden z najbardziej wymagających pod tym względem gatunków zbóż pod względem jakości i typu podłoża, jednak ma sporą tolerancję na jakość gleby. Najlepsze plony osiąga się na zasobnych w próchnicę i zdolnych do akumulacji wody podłożach. Są to gleby kompleksu pszennego, bardzo dobrego i dobrego, klasy bonitacyjnej od I do III b. Pszenicę tę można oczywiście wysiewać na gorszych glebach, należących do kompleksu żytniego bardzo dobrego, pszennego górskiego, zbożowego górskiego oraz zbożowo-pastewnego mocnego, jednak wiąże się to z koniecznością pogodzenia się z niższymi plonami lub prowadzenia dodatkowych zabiegów agrotechnicznych. Ważnym elementem, na który trzeba w takiej sytuacji zwrócić uwagę jest odpowiednie nawożenie pszenicy. Na gorszych glebach będzie musiało być wyższe. Dawki najlepiej ustalać na podstawie wcześniej wykonanej analizy gleby. Uprawa pszenicy ozimej obejmuje agrotechniczne takie jak: talerzowanie, płytka orka, agregat uprawowy lub uprawowo siewny.

2. Pszenica ozima – uprawa. Co dać jako przedplon?

Przedplony mają duże znaczenie w powodzeniu uprawy i mogą uzupełniać nawożenie pszenicy ozimej. Najlepsze są rośliny bobowate drobno- i grubonasienne oraz rzepak. Dobrym przedplonem będą też buraki cukrowe i ziemniaki, należy jednak pamiętać o tym, by pomiędzy ich zbiorem a wysiewem pszenicy minął odpowiedni czas – w przeciwnym razie przesuszona gleba będzie ograniczać kiełkowanie nasion po wysiewie, a nawożenie pszenicy nie będzie efektywne. Pszenicy nie należy uprawiać po innych zbożach, ponieważ zwiększa to ryzyko porażenia roślin przez mikroorganizmy patogeniczne, wywołujące m.in. choroby podstawy źdźbła. Jeśli jednak zaistnieje konieczność uprawy pszenicy po zbożach, czy nawet w monokulturze, warto sięgnąć po odmiany wyhodowane specjalnie do upraw monokulturowych. Są one bardziej tolerancyjne lub wręcz odporne na wpływ patogenów zimujących na resztkach pożniwnych. Nawożenie pszenicy należy uzupełnić zabiegami z użyciem preparatów mikrobiologicznych, przyspieszających rozkład resztek pożniwnych i przyczyniających się do poprawy kondycji gleby. W ten sposób jednocześnie ogranicza się ryzyko wystąpienia patogenów chorobotwórczych w kolejnych latach.

3. Odczyn gleby – jaki jest optymalny, by uprawa pszenicy dała maksymalny plon?

Pszenica ozima najlepiej rośnie w glebach o odczynie pH 5,5 – 7,5. Jeżeli gleba charakteryzuje się niższym pH niż 5,5, zachodzi konieczność wapnowania podłoża. Zabieg ten najlepiej wykonać jesienią – powinien jednak poprzedzać nawożenie pszenicy fosforem o co najmniej 6 tygodni, by uniknąć jego blokowania. Wapnowania nie można także łączyć z nawożeniem obornikiem. W zależności od rodzaju gleby, można zastosować wapno palone (na glebach ciężkich) lub węglanowe (na glebach lekkich). To ostatnie działa wolniej i jest bezpieczniejsze. Dlatego jest jednocześnie bardziej uniwersalne. Na efektywność wapna wpływa jeden z kluczowych atrybutów – reaktywność. Im wyższa, tym zabieg nawożenia jest skuteczniejszy. Dobre wyniki daje też nawożenie pszenicy dolomitem, który dodatkowo uzupełnia pulę magnezu dostępnego dla roślin. Na glebach uboższych w próchnicę glebową warto użyć wapna wzbogaconego kwasami humusowymi. Dokładna dawka nawozu zależy od aktualnego pH gleby. Nawóz należy wymieszać z podłożem. Jednocześnie trzeba zdać sobie sprawę, że efekty wapnowania nie są tak szybko widoczne jak nawożenia tradycyjnymi nawozami mineralnymi.

Pszenica ozima – uprawa. Inne ważne zagadnienia:

• Termin siewu pszenicy ozimej uzależniony jest od przebiegu pogody, ale także rejonu uprawy. Przyjęło się, że pszenica ozima jest wysiewana: od 15 do 25 września (rejon północno-wschodni i wschodni); od 20 do 30 września (rejon centralny i południowo-wschodni); od 20 września do 5 października (rejon północno-zachodni i zachodni) i od 25 września do 10 października (region Dolnego Śląska i Opolszczyzny). Opóźnienie terminu siewu ma znaczący wpływ na wysokość uzyskiwanego plonu;
• Ważna jest także norma wysiewu, która jest zależna od charakterystyki danej odmiany, ale jednocześnie także od typu podłoża i terminu siewu w danym rejonie. Zagęszczenie nie powinno być wyższe niż 450 nasion na m2. Zwykle norma wysiewu oscyluje w granicach 240-380 sztuk na m2;
• Głębokość siewu pszenicy ozimej wynosi 2 do 4cm (zależnie od typu podłoża);
• Nasiona pszenicy ozimej przed wysiewem warto potraktować zaprawą zbożową, np. Maxim lub Maxim Power. To ograniczy ryzyko wystąpienia chorób grzybowych w początkowych fazach uprawy.

4. Nawożenie pszenicy ozimej

Nawożenie pszenicy ma kluczowe znaczenie w uzyskaniu wysokiej jakości plonu. Pszenica ma ograniczoną zdolność adaptacyjną do słabego zaopatrzenia w składniki mineralne, szczególnie w azot. Prawidłowe nawożenie pszenicy wpływa korzystnie na takie elementy wzrostu rośliny jak: formowanie pędów i korzeni, intensywność wymiany gazowej i fotosyntezy, rozwój kłosów czy liczbę ziaren w kłosie. Przed rozpoczęciem uprawy pszenicy warto wykonać analizę gleby pod kątem zawartości najważniejszych składników mineralnych, makro- i mikroelementów oraz odczynu gleby. Znając ich zawartość, łatwiej będzie zaplanować nawożenie pszenicy tak, by nie doprowadzić z jednej strony do pojawienia się objawów niedoborów, a z drugiej do szkodliwego przenawożenia gleby.

Samo nawożenie pszenicy najlepiej wykonywać gdy minimalne dobowe temperatury będą wyższe niż 8 stopni Celsjusza. W niższych pobieranie składników mineralnych przez rośliny jest słabe i w przypadku rozpuszczalnych nawozów mineralnych może skutkować ich stratami.

5. Odmiany pszenicy ozimej dopasowane do warunków

Czym kierować się przy wyborze odmiany pszenicy? Przede wszystkim warto zwrócić uwagę na czynniki, które będą miały wpływ na wielkość przyszłego plonu. Są to m.in.:

• Termin siewu,
• region uprawy,
• odporność na uprawę w monokulturze,
• zimotrwałość odmiany,
• podatność/odporność na choroby grzybowe.

Znajomość tych elementów pozwoli na wybranie najlepszej do posiadanych warunków polowych odmiany i uzyskanie plonu z uprawy pszenicy ozimej nawet gdy warunki wzrostu się pogorszą. Oczywiście, nie pomoże to, kiedy wystąpi silna susza rolnicza, ale pozwoli na ograniczenie strat, które mogą wystąpić w jej wyniku. Znane i cenione odmiany to m.in. SY Orofino, SY Yukon, SY Opal, SY Delawar i SY Euclide. Mają wysoki potencjał plonotwórczy, dlatego uprawa pszenicy ozimej daje w tych przypadkach większą szansę na dobry wynik ekonomiczny.

Sukces w uprawie pszenicy zależy od wielu czynników, z których na większość możemy mieć wpływ. Tym, co pozostaje poza zasięgiem ludzkiej kontroli jest pogoda, której negatywne skutki można jednak łagodzić, stosując odpowiednią agrotechnikę i dobór poszczególnych odmian. Przebieg pogody oczywiście powinno się monitorować, ale dla podjęcia decyzji co do terminów wykonywania poszczególnych zabiegów pielęgnacyjnych. Uprawa pszenicy ozimej nie jest trudna, jeśli wykonuje się je w terminie.