Wapnowanie – wielofunkcyjny zabieg czy relikt przeszłości?
Gleby – na przeważającej części powierzchni Polski – mają naturalną tendencję do zwiększania swojej kwasowości. Co więcej, jest zwielokrotniana na skutek zabiegów rolniczych. Spadek odczynu skutkuje szeregiem negatywnych zjawisk, którym można zapobiegać dzięki wapnowaniu.
Negatywne skutki zakwaszenia gleb
W wyniku zakwaszenia gleb następuje spadek przyswajalności przez rośliny składników pokarmowych, takich jak fosfor, magnez i molibden, a ponadto zwiększenie mobilności metali ciężkich oraz glinu, które negatywnie wpływają na wzrost roślin (szczególnie korzeni). Kwaśne środowisko niweluje aktywność drobnoustrojów i zmniejsza zawartość próchnicy. Ponadto, sprzyja rozwojowi grzybów, szczególnie tych szkodliwych. Niski stopień wykorzystania różnych form wapna i nawozów wapniowych oraz jednocześnie wzrastające zużycie nawozów azotowych zwiększa zakwaszenie gleb i źle wpływa na ich strukturę, co w dłuższej perspektywie może skutkować dalszą degradacją.
Dowiedz się: Jak wygląda oprysk na miotłę zbożową i jak walczyć z chwastami w zbożach ozimych
Wapnowanie to zabieg agrotechniczny poprawiający wykorzystanie składników mineralnych z nawozów oraz wpływający na szereg funkcji gleby. Reguluje migrację i dostępność składników mineralnych oraz neutralizuje związki toksyczne. Utrzymuje też optymalny odczyn uprawianych gleb – jest to jeden z podstawowych czynników wpływających na opłacalność produkcji roślinnej. Większość roślin uprawnych wymaga obojętnego lub lekko kwaśnego odczynu gleby. Wapnowanie umożliwia też kontrolę dostępności kationów w glebach uprawnych. W podłożu o obojętnym lub lekko kwaśnym odczynie zmniejszona jest rozpuszczalność jonów metali ciężkich oraz toksycznego dla roślin glinu, który powoduje zahamowanie wzrostu i uszkodzenie korzeni. Pośrednim skutkiem jest osłabienie wzrostu roślin i obniżenie wysokości plonu oraz pogorszenie jego jakości.
Regulacja przemian związków azotowych w glebie
Obieg azotu w glebie zależny jest od działania mikroorganizmów glebowych, które rozkładają m.in. resztki pożniwne oraz dostarczane do gleby nawozy naturalne i organiczne. Obojętny i zasadowy odczyn gleby wpływa korzystnie na rozwój bakterii wiążących azot atmosferyczny, zarówno tych wolno żyjących, jak i tworzących symbiozy z roślinami bobowatymi.
Poprawa struktury gleby i jej innych właściwości fizycznych
Obecność wapnia w glebie stabilizuje jej strukturę oraz zwiększa odporność gruzełków na rozpad pod wpływem wody. Podłoże o odpowiednio zbilansowanym odczynie jest mniej podatne na degradację. Jest to ważne w przypadku gleb zwięzłych, które dłużej zachowują swoją porowatość i aerację oraz lepiej przepuszczają wodę.
Wapnowanie jest także ważne na glebach lekkich, w których proces degradacji materii organicznej ulega znaczącemu spowolnieniu, ponieważ aktywność zachowują bakterie biorące udział w procesie humifikacji materii organicznej.
Wapnowanie nie powinno być zaniedbywane. Wyniki badań wykonanych przez Instytut Uprawy i Nawożenia Gleb w Puławach wskazują na to, że większość areału gleb rolnych w Polsce ma odczyn kwaśny i bardzo kwaśny, co negatywnie wpływa na produktywność systemów rolnych. Nie należy więc traktować go jako reliktu przyszłości – jest bowiem narzędziem niezbędnym do utrzymania gleb w stosunkowo dobrej kondycji.