Czym jest zgorzel podstawy źdźbła i jak ją zwalczać?

Gaeumannomyces graminis może być skutecznie zwalczany.

Jest to jedna z ważnych chorób należąca do kompleksu chorób podstawy źdźbła. Powoduje duże straty co zostało stwierdzone w uprawie pszenicy uprawianej wiele lat po sobie. Sprawcą choroby jest grzyb Gaeumannomyces graminis. Występuje w trzech odmianach. Jest to ważne, ponieważ poszczególne odmiany są zdolne skuteczniej zainfekować konkretny gatunek zbóż.

G. graminis var. tritici jest notowana w Polsce na różnych gatunkach i odmianach zbóż należących do rodzaju Tritici (pszenica), Hordeum (jęczmień), Triticale (pszenżyto) i Secale (żyto). Powoduje zgorzel podstawy źdźbła we wszystkich uprawianych w Polsce gatunkach zbóż. Głównie poraża formy ozime zbóż, ale też izolowany jest z korzeni zbóż jarych. G. graminis to stadium doskonałe grzyba. Grzyb ten posiada stadium konidialne Phialophora. Gdy w wielu gospodarstwach dozwolone było uprawianie zbóż w monokulturze, to po pewnym czasie takiej praktyki zaczął pojawiać się problem z uzyskiwaniem plonu na zadowalającym ekonomicznie poziomie.

Z nadejściem integrowanej ochrony roślin od roku 2014 nie można po sobie uprawiać tego samego gatunku zboża, ale można uprawiać inne gatunki zbóż, czy inną formę np. pszenicę jarą. Z różnych powodów udział zbóż w płodozmianie jest wysoki. Rolnicy zgłaszają problem placowego żółknięcia zbóż – najczęściej pszenicy i wskazują na zahamowanie wzrostu roślin. Jednym z powodów takiego stanu rzeczy może być porażenie tych roślin przez grzyb Gaeumannomyces graminis, sprawcę zgorzeli podstawy źdźbła.

Pierwsze objawy porażenia widoczne są na korzeniach. Początkowo można obserwować brązowienie fragmentów korzeni, które po pewnym czasie czernieją – przestając pełnić swoją funkcję, następnie objawy zaczynają być widoczne na podstawie źdźbła (brązowienie). Rośliny porażone przez patogena nie są w stanie wytworzyć kłosów. Jeśli jednak zostaną one wykształcone są często białe i pozbawione ziarna. W przypadku późniejszej infekcji – objawy choroby pojawiają się dopiero w fazie strzelania w źdźbło w postaci spowolnienia wzrostu i zółknięcia roślin.

Rolnicy, aby pozbyć się choroby mają do wyboru radykalne zmniejszenie uprawy zbóż co wydaje się mało realne lub mogą skorzystać z bardziej sprawdzonej metody walki z grzybem G. graminis powodującego zgorzel podstawy źdźbła - zaprawianiem materiału siewnego, z użyciem skutecznej zaprawy fungicydowej, która wyeliminuje z uprawy sprawcę zgorzeli źdźbła. Do tego celu zastosować należy zaprawę zawierającą jedną, a najlepiej dwie substancje czynne. Jedną z nich powinien być siltiofam z grupy chemicznej tiofenokarboksymidów o działaniu powierzchniowym. Substancja ta, zawarta w produkcie Latifam®, charakteryzuje się długotrwałym działaniem. Zakłóca procesy oddechowe i produkcję ATP grzyba co ma wpływ na hamowanie wzrostu grzybni patogena i prowadzi do jego zamierania. W celu zabezpieczenia ziarna przed innymi patogenami zagrażającymi w czasie wschodów zaleca się połączenie substancji czynnej siltiofam z inną obecną w wielu zaprawach substancją czynną.

 

Drugą substancją czynną może być przykładowo fludioksonil zawarta w zaprawach Maxim® 025 FS lub Maxim® Power. Substancja ta charakteryzuje się szerokim zakresem zwalczanych sprawców chorób w pszenicy, pszenżycie i życie. Jest to substancja czynna o działaniu powierzchniowym z grupy chemicznej fenylopiroli. Fludioksonil na grzyby patogeniczne działa poprzez zakłócanie przekazywania sygnałów osmotycznych w komórkach grzyba G. graminis. Prowadzi to do ograniczania wzrostu grzybni i potem do jej zamierania.

Przy obserwowanej tendencji wskazującej na ocieplanie klimatu, zastosowanie zaprawy, która od samego kiełkowania, a potem w czasie wzrostu roślin chroni korzenie kiełkujących, a potem młode, rozwijające się rośliny jest działaniem strategicznym. Odpowiednio dobrana zaprawa chroni rośliny przed porażeniem, nie pozwala na powstawanie plam na korzeniach i nie daje możliwości wzrostu zarodnikom znajdującym się na ziarnie przeznaczonym do siewu. Zapobiega też porażeniu korzeni przez grzybnie grzybów powodujących zgorzel siewek. Producenci zbóż, którzy sami zaprawiają ziarno lub korzystają z ziarna zaprawianego zaprawami zawierającymi jako substancje czynne siltiofam i fludioksonil doskonale zabezpieczają wysiane odmiany przed grzybami, które stanowią poważne zagrożenie dla uzyskania dużej ilości ziarna dobrej jakości.

Prof. dr hab. Marek Korbas
Dr inż. Jakub Danielewicz
IOR-PIB w Poznaniu
Zakład Mykologii

 

Ważnym grzybem w warunkach okresowego niedoboru wody w glebie powodującym straty w plonie jest sprawca zgorzeli podstawy źdźbła (Gaeumannomyces graminis).
Warto zabezpieczyć się przed porażeniem zbóż przez G. graminis.
Dobrym rozwiązaniem jest użycie zapraw zawierających substancje czynne siltiofam i fludioksonil.