33 odmiany pszenicy ozimej – z czego wynika ich różnorodność?

Pszenica ozima to najpopularniejsza obok kukurydzy i ryżu roślina uprawna na świecie. Również w Polsce jest ona bardzo ważnym zbożem: ponad 40% jego zbiorów wykorzystuje się do celów konsumpcyjnych. Na polskim rynku znajduje się wiele odmian pszenicy ozimej, wśród których najważniejsze są odmiany wykorzystywane do produkcji chleba i mąki. Jednak odmiany pszenicy różnią się nie tylko zastosowaniem, ale i innymi właściwościami, wpływającymi bezpośrednio na agrotechnikę uprawy. Na co zwrócić uwagę wybierając pszenicę?

Wszystkie odmiany pszenicy ozimej wpisane do krajowego rejestru

W krajowym rejestrze odmian roślin rolniczych, prowadzonym przez Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych w roku 2018 znajdowało się 113 odmian pszenicy ozimej, z czego 34 odmiany to pozycje z listy odmian zalecanych. Ponadto na rynku dostępnych jest wiele odmian, figurujących we wspólnotowym katalogu (CCA) na podstawie wpisu do rejestrów w innych państwach Unii Europejskiej. Każdego roku do krajowego rejestru są dopisywane nowe odmiany pszenicy ozimej. W 2022 roku pszenica ozima była dostępna w 149 wariantach odmianowych.

Pszenica ozima – odmiany: jakie cechy odmian decydują o ich różnorodności? Kryteria wyboru odmian zalecanych do uprawy

Odmiany pszenicy ozimej różnią się wieloma cechami, na które warto zwrócić uwagę, wybierając materiał siewny na następny sezon:

• Plenność. Odmiany pszenicy ozimej różnią się wielkością plonów, jaki można uzyskać zarówno w warunkach intensywnej, jak i przeciętnej agrotechniki. Cecha ta pozwala na wybór odmiany, która w optymalnych warunkach uprawy wyda wysoki plon.
  
  Warto uważnie dobrać plenność do regionu uprawy, ponieważ niektóre odmiany są silnie „zregionalizowane”, czyli dostosowane do warunków panujących w poszczególnych regionach. Wysoki plon pszenicy zależy nie tylko więc od uwarunkowań genetycznych odmiany, ale także od optymalnego terminu wysiewu i innych czynników.
• Klasa jakościowa ziarna. Determinuje przeznaczenie ziarna. Pełen podział to: E – pszenica elitarna, A – pszenica jakościowa, B – jakościowa odmiana chlebowa, C – pszenica paszowa oraz inne pszenice nie zakwalifikowane do pozostałych grup, C/K – pszenica na ciastka.
  
  Tutaj wybór jest prosty, ponieważ w produkcji nastawionej na uzyskanie wysokiej jakości wypieków warto wybierać odmiany klas A i B, które utrzymują wysokie parametry nawet w czasie żniw przeprowadzonych w latach o niekorzystnych warunkach dla dojrzewania ziarna. Odmiany jakościowe są bardziej stabilne. Z kolei wybierając odmianę przeznaczoną do produkcji paszy, warto wybierać odmiany plenne i o dużej zawartości białka w ziarnie.
• Odporność na choroby grzybowe. To jedna z cech, która najbardziej różnicuje poszczególne odmiany pszenicy ozimej. Odporność odmian na choroby ma kluczowe znaczenie szczególnie wtedy, kiedy warunki pogodowe, np. intensywne deszcze, nie pozwalają na wykonywanie zabiegów fungicydami lub zabiegi te są mało skuteczne.
  
  Wybór odmian odpornych lub tolerancyjnych na choroby grzybowe stanowi jeden z wymogów stawianych przez obowiązującą od roku 2014 Integrowaną Ochronę Roślin. Odporność na choroby grzybowe kłosa jest ważna także przy produkcji ziarna na paszę, ponieważ pozwala na uzyskanie zdrowej karmy dla zwierząt gospodarskich.
  
  Dobre odmiany pszenicy ozimej charakteryzuje wysoka odporność na mączniaka prawdziwego zbóż i traw, choroby podstawy źdźbła, brunatną plamistość liści, rdzę brunatna, rdzę żółtą, fuzariozę kłosów septoriozę plew. Oczywiście nie ma idealnych odmian pszenicy ozimej, tj. o wysokiej odporności na wszystkie patogeny. Dlatego większość chorób pszenicy ogranicza się dodatkowo przez szeroko zakrojoną profilaktykę.
• Zimotrwałość odmiany. To cecha wpływająca na ryzyko prowadzenia upraw. Odmiany pszenicy ozimej różnią się pomiędzy sobą odpornością na mrozy, a wśród odmian o dużej odporności na przemarzanie są także te, które dają wysokie i stabilne plony. Odmian o niższej wrażliwości na mróz nie warto siać we wschodniej połowie kraju, na wschód od Wisły, ponieważ tam są silniejsze wpływy klimatu kontynentalnego.
• Odporność na suszę. To cecha, na którą w ostatnich latach zwraca się szczególną uwagę w programach hodowlanych. Od niej zależeć będzie podatność roślin na coraz częściej pojawiające się w naszym kraju i coraz dłuższe susze.
• Odporność na wyleganie. Pszenica ozima jest mniej narażona na uszkodzenia na skutek burz, gradu i silnych wiatrów. Wyleganie nie tylko ogranicza plonowanie, ale także utrudnia zbiór.

Jak widać, paleta cech, na które trzeba zwracać uwagę przy wyborze odmiany pszenicy ozimej, jest dosyć szeroka. A to od właściwego wyboru odmiany zależy, czy uzyskany plon będzie wysoki i dobrej jakości. Pszenica ozima nie jest gatunkiem najłatwiejszym w uprawie, ale przy odpowiednich poziomach agrotechniki i właściwym wyborze odmian jest wysoko opłacalna.