Jęczmień ozimy – jakie ma wymagania?

Jęczmień to wykorzystywane do celów paszowych i konsumpcyjnych zboże, które stanowi również istotny surowiec dla przemysłu piwowarskiego. W połączeniu z postępującymi zmianami klimatycznymi, których skutkiem są łagodniejsze zimy i suche wiosny, jęczmień ozimy może stać się w przyszłości jednym z podstawowych w strukturze zasiewów zbóż. Planując jego uprawę, należy wziąć pod uwagę potrzeby tej rośliny.

Przedplon

Tak, jak i w przypadku innych zbóż, przedplon jest jednym z elementów wpływających na rozwój jęczmienia ozimego. Najlepiej rośnie on na polach, na których wcześniej uprawiano rzepak ozimy, mieszanki strączkowe lub inne odmiany bobowate albo ziemniaki na wczesny zbiór.

Przygotowanie gleby

Uprawa jęczmienia ozimego wymaga staranności i terminowości. Przed wysiewem podłoże musi być dobrze uprawione i odleżałe, gdyż dopiero w takich warunkach wschody będą wyrównane, a system korzeniowy może prawidłowo się rozwijać. Dzięki temu rośliny mają fundament do dobrego przezimowania oraz wydania wysokiego plonu. Gleba pod jęczmień musi mieć odpowiednią, najlepiej średnio zwięzłą strukturę. Bardzo dobre i stabilne plonowanie uzyskuje się na podłożach kompleksu pszennego bardzo dobrego i dobrego, choć odpowiedni będzie też kompleks żytni o obojętnym lub lekko zasadowym odczynie gleby. Jęczmień jest zbożem wrażliwym na kwaśną ziemię, w której najsilniej ujawniają się toksyczne skutki jonów glinu i manganu negatywnie wpływających szczególnie na rozwój korzeni. Dlatego konieczne jest wapnowanie gleb. Zabieg ten jest najbardziej efektywny, gdy wykona się go na 2-3 lata przed siewem jęczmienia. Optymalne pH podłoża to 6.0-7.2.

Wymagania pokarmowe

Jęczmień jest średnio wrażliwy na niedobór potasu i bardzo wrażliwy na niedobór fosforu. Składniki te muszą być aplikowane przed orką siewną, ponieważ wymagają wymieszania z glebą. Najlepiej wykonać to na tydzień lub dwa przed siewem. Na lekkich podłożach potas warto podzielić na dwie dawki: pierwszą aplikować przed siewem, zaś drugą w okresie wiosennym, po wznowieniu wegetacji. Na każdą tonę ziarna jęczmień wymaga około 11 kg fosforu i 22 kg potasu. Przy niskiej zasobności gleb w składniki mineralne, konieczne jest stosowanie jeszcze wyższych dawek nawozów.

Azot musi być dostarczony w ilości około 23-26 kg na tonę planowego plonu (około 120 kg/ha) i podzielony na kilka dawek. Doza przedsiewna to co najwyżej 20 kg N/ha, jednak można z niej zrezygnować, jeśli przedplonem były rośliny niezbożowe. Podstawową dawkę azotu dostarczyć należy na wiosnę, po wznowieniu wegetacji. Powinna ona stanowić około 2/3 ilości całkowitej, jednak nie więcej niż 60 kg N/ha. Resztę, czyli około 1/3 pozostałego azotu aplikuje się w fazie strzelenia w źdźbło. Wiosenne dawki można też podzielić na pół i 1/2 dać bardzo wczesną wiosną, resztę zaś w fazie strzelania w źdźbło.

Z uwagi na szybsze niż u innych zbóż wchodzenie w fazę strzelania w źdźbło i kłoszenie, jęczmień ozimy jest bardziej odporny na wiosenne susze. To rezultat, dzięki któremu w czasie największego zapotrzebowania na wodę zboże to efektywnie korzysta z jej pozimowych zapasów.

Uprawa jęczmienia ozimego niesie jednak ryzyko, ponieważ roślina ta jest wrażliwa na mróz i przy braku okrywy śnieżnej wymarza już przy -15°C, dlatego pierwotnie była uprawiana, podobnie jak kukurydza, jedynie w południowo-zachodnich regionach Polski. Obecnie, dzięki postępowi hodowlanemu, a w szczególności wyhodowaniu odmian hybrydowych, uprawy jęczmienia można spotkać także w centrum i na wschodzie Polski.