Czynniki decydujące o rozpoczęciu żniw – kiedy zacząć?
Żniwa to najbardziej oczekiwany przez rolników czas w całym cyklu produkcyjnym. To od nich m.in. zależy ostateczna wielkość i jakość zebranego plonu. Zbiór ziarna w złej fazie rozwojowej rośliny będzie skutkował jego słabą jakością przetwórczą. Ponadto, taki plon będzie się źle przechowywać. Kwestia ta dotyczy zarówno zbóż, jak i rzepaku. Dlatego, podejmując decyzję o żniwach, warto rozpoznać fazę rozwojową rośliny i wykonać je w odpowiednim czasie.
Jak rozpoznać kiedy zboże już dojrzało?
Wśród uprawianych w Polsce zbóż króluje pszenica, która ma największe znaczenie zarówno jako surowiec do produkcji żywności dla ludzi, jak i pasz dla zwierząt. Jednak by nadawała się do przetworzenia, musi zostać zebrana we właściwym czasie. Kluczem do rozpoznania najlepszego momentu do wykonania żniw jest określenie prawidłowej fazy wzrostu pszenicy. W przypadku zbóż pierwszym terminem, w jakim można wykonać zbiór, jest faza dojrzałości pełnej (BBCH 89), kiedy ziarniaki są już twarde, zawierają poniżej 17% wody i trudno jest je przeciąć paznokciem. Dojrzałe ziarno w tej fazie wykazuje normalną siłę kiełkowania. Na tym etapie całe rośliny są już zaschnięte, włączając dokłosie, liście i kwiatostany. Jest to zatem najlepszy czas na żniwa, szczególnie jeśli prognozowane są opady deszczu. Opóźnienie zbioru w takim przypadku może doprowadzić do porastania ziarna w kłosach. Na to zjawisko najbardziej narażone są ozime odmiany żyta i pszenżyta, choć może ono dotknąć także pszenicę. Ziarno zebrane w tej fazie zazwyczaj wymaga dosuszenia do poziomu 13% wilgotności.
Najlepszym terminem zbioru pszenicy jest faza dojrzałości martwej (BBCH 90-99), kiedy rośliny zamierają i zasychają. Ziarniaki są wówczas twarde, a zawartość wody w nich spada zazwyczaj poniżej 13%. W tej fazie zbiór jest już konieczny, ponieważ zwlekanie z nim może skutkować osypywaniem się ziarna lub jego porastaniem na kłosach. Żniwa mogą zostać utrudnione, jeśli na skutek niekorzystnych warunków pogodowych dojdzie do wylegania zboża. W przypadku odmian, które mają do tego najsilniejszą tendencję, pomocne będzie skracanie pszenicy, dzięki któremu łan zostanie wyrównany, a żniwa będą znacznie łatwiejsze. Także skracanie zbóż innych niż pszenica, szczególnie tych formujących wysokie źdźbła, znacznie ułatwi późniejsze żniwa.
Rzepakowe żniwa
Rzepak zazwyczaj zbierany jest wcześniej niż zboża. Dojrzewanie nasion w rzepaku zachodzi stopniowo, dlatego ich zbiór jest wykonywany w momencie, kiedy dojrzała jest już większość nasion, czyli od fazy BBCH 86, kiedy to dojrzało 60% łuszczyn i nasion do fazy BBCH 88 (80% dojrzałych łuszczyn i nasion). Na podjęcie decyzji o żniwach rzepaku w tym okresie oprócz dojrzałości nasion wpływają też takie czynniki, jak presja chorób i szkodników atakujących łuszczyny, ich podatność na pękanie oraz zastosowanie sklejaczy łuszczyn, które utrudniają osypywanie się nasion. Najpóźniejszym momentem jest faza pełnej dojrzałości (BBCH), kiedy dojrzało 90% łuszczyn oraz nasion, i w której może już dochodzić do osypywania się tych najwcześniej dojrzałych. Jednym z zabiegów, które mogą pomóc w wyrównaniu formowania kwiatostanów i późniejszego równego dojrzewania łuszczyn i nasion, jest skracanie rzepaku, wykonane w okresie jesiennym. Do tego celu zazwyczaj stosowane są, podobnie jak w przypadku zbóż, dedykowane regulatory wzrostu roślin, choć tę funkcję w rzepaku doskonale spełnią też fungicydy triazolowe, które dodatkowo zapewnią ochronę przed chorobami grzybowymi.
Inne czynniki decydujące o rozpoczęciu żniw
W czasie zbóż kluczowe znaczenie ma pogoda. Jeśli spodziewane są dłuższe opady, warto przyspieszyć żniwa, by uniknąć późniejszych problemów z jakością ziarna czy nasion, które mogą zostać porażone przez grzyby patogeniczne. Zbiór suchych nasion nie będzie wymagał kosztownego ich podsuszania, dzięki czemu nie będą ponoszone dodatkowe koszty.
Znajdujące się na polach dojrzewające zboża są też łakomym kąskiem dla różnego rodzaju gryzoni, które stanowią zagrożenie zarówno na polach, jak i w spichrzach oraz silosach. Warto do ich zwalczania wykorzystać rodentycydy, dzięki którym da się skutecznie ograniczyć liczebność szkodników.