Fungicydy systemiczne – na co zwrócić uwagę podczas ich stosowania?

Jednym z największych problemów występujących w towarowej uprawie roślin są atakujące je choroby. By nie dopuścić do strat w plonie, stosuje się różnego rodzaju środki ochrony roślin, w tym zapewniające długotrwałą ochronę fungicydy systemiczne (układowe). Jednak by ich używanie przyniosło wymierne rezultaty, należy zwrócić uwagę na kilka aspektów. Jak działają fungicydy systemiczne? Co dokładnie „daje” działanie wgłębne i systemiczne?

Fungicyd systemiczny – jak działa? Czym różni się od innych preparatów grzybobójczych?

Fungicydy o działaniu systemicznym to preparaty, których substancja czynna wnika do wnętrza rośliny przez skórkę i w zależności od miejsca pobrania rozprzestrzenia się przez wiązki przewodzące rośliny: poprzez wiązki łyka z części nadziemnych do korzeni i przez ksylem z korzeni do pędów i liści, także tych dopiero się formujących. W nich powodują zaburzenia rozwoju patogenów, dzięki czemu blokują rozwój procesu chorobowego.

• Środki systemiczne lepiej sprawdzają się w zastosowaniu interwencyjnym od preparatów działających powierzchniowo (które głównie nie dopuszczają do wniknięcia patogenów do tkanek roślinnych i częściej stosuje się je zapobiegawczo);
• Fungicydy systemiczne dzięki transportowi wewnątrz tkanek są skuteczniejsze od preparatów wgłębnych. Wpływa na to fakt, że docierają do miejsca porażenia i niszczą dany organizm patogeniczny. Są wydajne nawet w przypadku, gdy zabieg fungicydowy nie został  optymalnie wykonany (niedokładne pokrycie cieczą aktywną zielonych części roślin). Działanie systemiczne „naprawia” więc pewne niedociągnięcia w trakcie oprysku.

Z użytkowego punktu widzenia zaletą środków systemicznych jest ich długi czas działania w tkankach roślin, wynoszący nawet kilka tygodni. Fungicydy systemiczne szczególnie dobrze chronią młode części rośliny w okresie ich intensywnego wzrostu. Stosowane są one zazwyczaj jako składnik zapraw nasiennych oraz do pierwszych zabiegów fungicydowych w uprawach zbóż. Fungicydy systemiczne są chętnie stosowane w ogrodnictwie: w sadach, jagodnikach oraz warzywnikach, a nierzadko w uprawach roślin ozdobnych.

Czego trzeba się wystrzegać przy pracy z fungicydami systemicznymi?

Przy stosowaniu preparatów systemicznych konieczne jest staranne planowanie zabiegów i pilnowanie, by do wykonywania operacji wykorzystywać substancje czynne należące do różnych grup chemicznych, o różnych mechanizmach działania. Same zabiegi nie mogą być wykonywane zbyt często. Ignorowanie tych zaleceń może doprowadzić do powstania odporności na określone substancje czynne u patogenów. Warto też ograniczyć stosowanie tych fungicydów systemicznych, które należą do grupy wysokiego ryzyka wywołania odporności.

Tak jak w przypadku innych środków ochrony roślin, także fungicydy systemiczne muszą być przechowywane w odpowiednich warunkach, chronione zarówno przed mrozem, jak i zbyt wysoką temperaturą. Substancje aktywnie czynne mają określony zakres temperatur, w których wykazują skuteczność działania. To nie tyle cecha tej grupy, co ogólnie pestycydów. Dlatego warto sprawdzać  minimalne i maksymalne temperatury przed wyborem konkretnych produktów. Z reguły należy unikać skrajności – upałów i dużych chłodów.

Jakie zagrożenia związane są ze stosowaniem fungicydów systemicznych?

Sposób działania fungicydów chemicznych związany jest z ich długim czasem utrzymywania się w tkankach roślinnych. Stanowi to jedno z zagrożeń wynikających z ich stosowania, wiążące się zazwyczaj z nieprzestrzeganiem okresów karencji, kiedy to substancje aktywne pozostają w tkankach przeznaczonych do spożycia roślin, które zostały zbyt wcześnie zebrane. Resztki środków ochronnych mogą pozostać w plonach nawet po upływie nominalnego okresu karencji danego preparatu.
Niewłaściwy przebieg degradacji substancji aktywnych nierzadko ma też miejsce w czasie wystąpienia nietypowych warunków pogodowych. Uważa się, że fungicydy systemiczne stanowią także zagrożenie dla środowiska naturalnego czy dla pszczół. Jednakże również ono wynika zazwyczaj z błędów w czasie użytkowania: oprysków w czasie oblotu pszczół czy wykonywania zabiegów w pobliżu zbiorników wodnych.

W czasie wykonywania zabiegów ochronnych, nie tylko z użyciem fungicydów systemicznych, ale także każdych innych, należy kierować się zasadami BHP i instrukcjami zawartymi na opakowaniu produktu. To elementy, które niwelują zagrożenie dla człowieka, a także ograniczają potencjalne szkody dla środowiska naturalnego.