Jaki wpływ ma skracanie rzepaku na uzyskane plony?
Rzepak ozimy to najważniejsza roślina oleista uprawiana w Polsce. Jednak by plony były wysokie, a jakość uzyskanych nasion odpowiadająca wymaganiom przetwórców należy wykonać szereg zabiegów agrotechnicznych, a jednym z nich jest skracanie rzepaku, czyli zahamowanie wzrostu pędu głównego z użyciem regulatorów wzrostu lub innych związków chemicznych o takim działaniu.
Mechanizm skracania rzepaku
Skracanie rzepaku to zabieg mający na celu regulację wzrostu roślin i wyrównanie dojrzewania nasion. Zapobiega on nadmiernemu wzrostowi wydłużeniowemu pędu głównego, a tym samym stymuluje wytwarzanie pędów bocznych w następnym sezonie. Skracanie rzepaku wykonuje się z użyciem regulatorów wzrostu, które często mają podwójne działanie, ponieważ oprócz skracania wzrostu działają także jako fungicyd. Rzadziej do regulacji wzrostu rzepaku wykorzystuje się substancje tylko hamujące wzrost.
Skracanie rzepaku jako sposób na zwiększenie plonów i poprawę ich jakości
Skracanie rzepaku ozimego często wykonuje się jesienią, kiedy przeprowadzono wczesny wysiew nasion. Młode rośliny rzepaku przed zimą powinny wykształcić silną rozetę, liczącą kilkanaście liści, osadzoną na krótkiej, grubej łodydze. Szyjka korzeniowa powinna osiągnąć co najmniej centymetr średnicy, a system korzeniowy musi być silnie rozbudowany i głęboko penetrujący glebę. Nisko osadzony pęd wierzchołkowy jest wówczas mniej narażony na zimowe przemarzanie, zaś duża liczba liści stanowi liczbę pędów bocznych wytworzonych na wiosnę, na których wykształca się 80-90% łuszczyn. Taki pokrój rośliny stwarza podstawy do uzyskania wysokiego plonu w następnym sezonie. Ponadto gruba szyja korzeniowa jest mniej narażona na uszkodzenia od mrozu, a jeśli już do takich dojdzie, to uszkodzonej roślinie łatwiej jest zregenerować się i wykształcić od korzenia nowe pędy, które zakwitną i wydadzą plon.
Jednak wykształcenie idealnego pokroju pędu w zmiennych warunkach pogodowych jesieni jest utrudnione. Jeśli jesienią długo utrzymują się ciepłe dni z dużą liczbą deszczowych, to pobudzone do wzrostu młode rośliny formują zbyt wiele liści umieszczonych na wybujałej łodydze. Nadmierny rozwój liści osłabia rozwój systemu korzeniowego, który nie jest w stanie zgromadzić wystarczającej ilości materiałów zapasowych. Wzniesiony nad powierzchnię gleby pęd wierzchołkowy i niezbyt gruba szyja korzeniowa są bardziej narażone na przemarzanie w czasie zimy. Przemrożone rośliny po zimie często obumierają lub rosną bardzo słabo, co czasem skutkuje koniecznością likwidacji plantacji i utratą całego plonu.
By temu zapobiec, konieczne jest skracanie rzepaku. Do tego celu wykorzystuje się np. preparaty zawierające triazole, które oprócz tego, że regulują pokrój rośliny, chronią także przed chorobami infekcyjnymi atakującymi rzepak ozimy w okresie jesieni. By zabieg był skuteczny, musi być wykonany w odpowiedniej fazie wzrostu rośliny, tzn. kiedy roślina wykształci od 4 do 8 liści właściwych, oraz przy odpowiedniej temperaturze, która powinna wynosić około 10°C, a gdy jesień jest ciepła i wilgotna (powyżej 12-15°C) konieczne mogą być co najmniej dwa zabiegi skracania rzepaku.
Skracane rośliny dzięki dobrze wykształconemu systemowi korzeniowemu gromadzą dużą ilość substancji zapasowych, w tym cukrów, które są jednym z czynników odpowiadających za dobre przezimowanie młodych roślin. Na wiosnę takie rośliny lepiej rosną, obficiej kwitną, a ich nasiona równomiernie dojrzewają. Pędy roślin są niższe niż u roślin, których nie skracano, dzięki czemu są znacznie mniej podatne na wyleganie. Skracanie rzepaku to także ułatwiony zbiór i ograniczone straty, do jakich dochodzi w wyniku osypywania się nasion.