Choroby pszenicy są dużym problemem dla rolnika. Gatunek ten jest bardziej podatny na patogeny od innych zboża. Dotyczy to zarówno pszenicy ozimej, jak i jarej. Do porażenia może dochodzić w różnych fazach rozwoju zbóż. Jakie choroby pszenicy występują najczęściej lub są najgroźniejsze?
Choroby liści pszenicy – co zagraża uprawom? Septorioza liści, brunatna plamistość liści zbóż, mączniak prawdziwy zbóż i inne
Do grupy najgroźniejszych chorób zalicza się septorioza paskowana liści pszenicy wywoływana przez Mycosphaerella graminicola. Objawy choroby to jasnozielone plamy na liściach. Z czasem przebarwienia brunatnieją, a tkanka zamiera. W miejscach silnego porażenia występują skupienia struktur grzyba w postaci czarnych kropek. Choroba początkowo uwidacznia się na dolnych liściach pszenicy, z czasem przechodzi do górnych partii. Septorioza paskowana liści może powodować straty w plonie w granicach 30%.
Rdza brunatna pszenicy wywoływana przez Puccinia recondita opóźnia rozwój roślin. Na liściach powstają rdzawobrunatne, owalne "brodawki", urediniospory. Pokrywająca je skórka pęka i zwija się. Rdza prowadzi do żółknięcia i zamierania liści, począwszy od najstarszych. Głównie atakuje pszenicę ozimą.
Mączniak prawdziwy zbóż i traw wywoływany przez Blumeria graminis jest łatwy do rozpoznania. Choroba objawia się powstawaniem mączystego nalotu przede wszystkim na liściach. Białe skupienia struktur grzyba zawierają także owocniki w postaci bardzo małych, czarnych punktów. Niekiedy porażeniu ulegają pochwy liściowe i kłosy pszenicy ozimej, a także jarej.
Dużym problemem we wczesnych fazach rozwojowych roślin jest brunatna plamistość liści pszenicy. Pierwsze objawy porażenia występują w okresie wschodów. Grzyb może powodować zgniliznę siewek. W fazie krzewienia symptomy są widoczne na liściach pszenicy ozimej. To małe, brunatne plamy z chlorotyczną obwódką. Po fazie kłoszenia owalne plamy o długości 1-2 mm są widoczne także w środkowej części plew. Inne istotne choroby pszenicy to fuzarioza liści, a także fuzaryjna zgorzel liści.
Choroby źdźbła i korzeni pszenicy – od fuzarynej zgorzeli po łamliwość podstawy źdźbła
Chorobą pszenicy, która może długo utrzymywać się w glebie bez żywiciela jest fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła i korzeni wywoływana przez Fusarium culmorum i Fusarium avenaceum. Pierwsze objawy pojawiają się na początku strzelania w źdźbło, jednak charakterystyczne oznaki są widoczne dopiero po wykłoszeniu w postaci brunatnych plam (smugi, kreski) u podstawy liści. Mogą być mylone z objawami innej choroby zbóż – zgorzeli podstawy źdźbła. W uprawie pszenicy ozimej zdarza się także łamliwość podstawy źdźbła (Oculimacula yallundae) występująca już jesienią. Oznaką są wydłużone, owalne plamy: jasnobrunatne z ciemnobrunatną, rozmytą obwódką i jasnoszarym środkiem na pochwach liściowych i w międzyrzędziach.
Fuzarioza kłosów i inne choroby pszenicy o znaczeniu ekonomicznym
Do chorób zbóż, które nie tylko wpływają na wysokość plonu, ale mogą obniżyć jego jakość zaliczana jest m.in. fuzarioza kłosów i septorioza plew pszenicy. Patogeny odpowiadające za fuzariozy wytwarzają metabolity wtórne, które zanieczyszczają ziarno. W uprawie pszenicy należy także uważać na takie choroby jak śnieć karłowa pszenicy, głownia pyląca pszenicy i śnieć cuchnąca pszenicy. W przypadku ostatnio wymienionej choroby odnotowuje się wysoki spadek ilości ziaren, które zmieniają się początkowo w maziste, a później twarde "twory" o szarej barwie. Zwykle porażeniu ulegają wszystkie ziarna w kłosie.
Choroby zbóż – jak im zapobiegać?
Choroby grzybowe pszenicy i innych zbóż w pierwszej kolejności zwalcza się przez działania profilaktyczne. Duże znaczenie ma zaprawianie nasion przed wysiewem. To ogranicza m.in. choroby podstawy źdźbła. Zaleca się korzystać wyłącznie z kwalifikowanego materiału siewnego. Materiał siewny z własnej produkcji może być niejednorodny, zanieczyszczony, porażony przez patogeny i w dodatku z reguły ma niższą zdolność kiełkowania. Objawia się to później w nierównym kiełkowaniu, słabszym wzroście pszenicy i niższym plonie. Istotne jest również niedopuszczanie do monokultury upraw i niszczenie resztek pożniwnych. Resztki pożniwne to potencjalne źródła porażenia patogenami w przyszłym sezonie. Choroby pszenicy ozimej i jarej zwalcza się bezpośrednio korzystając fungicydów. Środki ochrony roślin są stosowane zapobiegawczo lub interwencyjnie, po przekroczeniu progów zagrożenia.
Rolnicy uprawiający zboża muszą borykać się z wieloma problemami, dotyczy to m.in. chorób grzybowych. Większość chorób zbóż pojawia się na pszenicy. To wszystkie wymienione powyżej choroby, a ponadto m.in. rdza żółta zbóż, łamliwość źdźbła zbóż i ostra plamistość oczkowa. Rozpoznanie ułatwia dobór odpowiedniego środka i tym samym zwiększa efektywność zabiegu interwencyjnego.