Czerń krzyżowych w rzepaku

Czerń krzyżowych w rzepaku to choroba, której sprawcami są grzyby z rodzaju Alternaria (Alternaria brassicae, Alternaria brassicicola i Alternaria alternata). Patogen atakuje rzepak we wszystkich jego fazach rozwojowych, począwszy od siewek, aż do wytworzenia nasion. Grzyb powoduje większe straty w odmianach jarych niż w ozimych. Pierwotne źródło choroby to porażone nasiona i resztki pożniwne. Później wytwarzane są zarodniki konidialne, których roznoszeniu pomaga wiatr i opady deszczu. Kiełkująca z zarodników grzybnia wnika do wnętrza roślin przez aparaty szparkowe i kutykulę. Porażeniu roślin dodatkowo sprzyjają mechaniczne uszkodzenia roślin powstałe w czasie opadów gradu oraz wywołane przez żerujące na rzepaku owady. Optymalne warunki rozwoju czerń krzyżowych w rzepaku znajduje w temperaturze 20-25°C, choć sprzyja jej także szerszy zakres znajdujący się w przedziale od 10 do 30°C. Kolejnym czynnikiem ułatwiającym rozwój choroby jest wysoka wilgotność gleby oraz powietrza, które nierzadko występują w okresie kwitnienia.

Czerń krzyżowych w rzepaku – objawy

Pierwsze symptomy zakażenia mogą wystąpić już na liścieniach i hipokotylu siewek rzepaku w postaci niewielkich plam ciemnej, nieraz czarnej barwy. Przy silnym porażeniu czerń krzyżowych w rzepaku może wywoływać przed- i powschodowe zgorzele siewek. Na wykształconych liściach właściwych rzepaku z kolei pojawiające się owalne, wgłębione plamy są strefowane i mają na przemian ciemne i jasne pierścienie. Zmiany są otoczone żółtą obwódką, z czasem powiększają się i zlewają ze sobą. Zainfekowane liście stają się żółtobrunatne i zamierają.

Na pędach czerń krzyżowych w rzepaku objawia się powstawaniem podłużnych, czarnych lub bladoszarych z czarnym brzegiem plam, wyraźnie odgraniczonych od zdrowych tkanek. Z kolei na łuszczynach zmiany o wielkości około 1-5 mm są podłużne, zagłębione, koloru czarnego. Porażone młode łuszczyny zamierają, natomiast te starsze częściowo obumierają i przedwcześnie pękają, co prowadzi do osypywania się niedojrzałych, zdrobniałych nasion.

Mimo że czerń krzyżowych w rzepaku ma dość charakterystyczne objawy, zwłaszcza na łuszczynach, to jednak bywa mylona z mączniakiem rzekomym, suchą zgnilizną kapustnych oraz szarą pleśnią.

Czerń krzyżowych w rzepaku – zapobieganie

Podobnie jak w przypadku innych chorób grzybowych, także czerń krzyżowych w rzepaku można ograniczać dzięki użyciu odpowiedniej agrotechniki. Podstawą jest pozbywanie się resztek pożniwnych będących rezerwuarem choroby. Najprostszą metodą jest głębokie ich przyoranie, które warto wspomóc preparatami przyspieszającymi mineralizację obumarłych kawałków roślin. Koniecznie trzeba stosować płodozmian, w którym przerwy między uprawami rzepaku lub innych roślin kapustnych będzie wynosiła co najmniej 3-4 lata. Ważne jest przestrzenne rozdzielenia upraw rzepaku jarego i ozimego oraz odpowiednie nawożenie, w którym powinno się unikać nadmiaru azotu. Stosowany materiał siewny musi być także kwalifikowany. W ograniczaniu rozprzestrzeniania się choroby ważne jest ponadto zwalczanie szkodników, które uszkadzają tkanki roślinne oraz samosiewów rzepaku i chwastów z rodziny kapustowatych, będących nosicielami choroby.

Czerń krzyżowych w rzepaku – zwalczanie

Czerń krzyżowych w rzepaku może być zwalczana zarówno przez zaprawianie nasion, jak i poprzez opryski roślin, na których pojawiły się objawy choroby. Termin działania można określić na podstawie progów szkodliwości, którym jest 10 do 30% roślin z objawami choroby. Aby określić nasilenie zakażenia, można losowo pobrać z różnych roślin i punktów pola 150-200 liści lub obserwować objawy na plantacji, na poszczególnych roślinach.

Czerń krzyżowych w rzepaku zwalcza się jesienią (BBCH 14-18), na wiosnę po ruszeniu wegetacji (BBCH 31-39) lub w fazie kwitnienia – począwszy od opadania pierwszych płatków kwiatowych, aż do uformowania łuszczyn (faza rozwojowa BBCH 65-71). Do tego celu wykorzystuje się związki triazolowe, które w okresie jesiennym dodatkowo pozwolą na regulację wzrostu roślin (skracanie rzepaku). By uniknąć powstania form opornych na fungicydy, można też zastosować substancje czynne z innych grup chemicznych, np. należącą do strobiluryn azoksystrobinę.