Pryszczarek zbożowiec (Haplodiplosis equestris) to ciemnowiśniowa muchówka, która żeruje na różnych gatunkach zbóż. Ogranicza wzrost i kłoszenie. Zaatakowane rośliny zbyt wcześnie osiągają dojrzałość, przez co ziarna są niewypełnione, a plon niższy. Jak skutecznie zwalczać pryszczarka zbożowca?
Pryszczarek zbożowiec - wygląd i cykl życia
Pryszczarek zbożowiec to muchówka o długości do 5 mm i lśniącym, ciemnowiśniowym ubarwieniu ciała. Przypomina nieco komara. Larwy są ceglastoczerwone, półprzezroczyste, beznogie o długości 4-5 mm i szerokości 1 mm. Jaja są czerwonopomarańczowe o długości około 0,3 mm. Stadium zimującym są larwy, które szukają kryjówek w ziemi na głębokości 8-10 cm. W tej postaci, w glebie, potrafią przetrwać do kilku lat. Wiosną się przepoczwarczają. Wyloty owadów dorosłych obserwuje się od maja, najliczniej na przełomie maja i czerwca. Często są zbieżne z początkiem kwitnienia rzepaku i pełnią kwitnienia jabłoni. Zaraz po wylocie samice pryszczarek są gotowe do złożenia jaj, już na powierzchni ziemi. Składają je na liściach zbóż (wzdłuż nerwów), najintensywniej przy III i IV międzywęźlu. Jaja znajdują się w dużych skupiskach, po kilkadziesiąt nawet do stu sztuk. Po 7-8 dniach wykluwają się larwy. Przedostają się pod pochwy liściowe i żerują na źdźbłach. W ciągu roku rozwija się jedno pokolenie pryszczarka zbożowca. Szkodnikowi sprzyja wysoka wilgotność powietrza.
Pryszczarek zbożowy - objawy i szkodliwość żerowania
Pryszczarek zbożowy najczęściej występuje lokalnie, jednak jest w stanie spowodować odczuwalne szkody o znaczeniu ekonomicznym. Jest w szczególności problemem zbóż ozimych, m.in. pszenicy. Żerowanie larw osłabia wzrost roślin (skrócenie źdźbła i kłosa), co pośrednio wpływa na obniżenie plonów, a ponadto osłabia kłoszenie. Zboża dojrzewają przedwcześnie, ale ziarna w kłosach są niewypełnione. Na uszkodzonych źdźbłach występują narośla z podłużnym zagłębieniem i brzegami zgrubiałymi wałeczkowato (galasy). Wewnątrz nih mogą znajdować się larwy.
Jednocześnie zboża są podatniejsze na inne niekorzystne czynniki biotyczne i abiotyczne. Masowe występowanie pryszczarka zbożowego wiąże się zwłaszcza ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia chorób grzybowych. Poza zbożami pryszczarek zbożowy atakuje plantacje traw nasiennych.
Pryszczarek zbożowy - zwalczanie interwencyjne i profilaktyka
Na rynku brakuje środków ochrony roślin, które są zarejestrowane w celu zwalczania pryszczarka zbożowego. Dlatego korzysta się z uniwersalnych insektycydów przeznaczonych do likwidacji różnych gatunków owadów. Do popularnych preparatów zalicza się Karate Zeon oraz Kusti. Zawierają lambda-cyhalotrynę (związek z grupy pyretroidów). Działają kontaktowo i żołądkowo.
Zabiegi chemiczne wykonuje się po stwierdzeniu przekroczenia progu szkodliwości. To 10 odłowionych owadów w żółtym naczyniu Moericke’go, wykrycie jaj przynajmniej na 25% źdźbeł; stwierdzenie średnio na zbożach ozimych 15 jaj na 1 źdźbło lub 5 jaj na źdźbło, w przypadku zbóż jarych. Progi oblicza się na 100-150 źdźbłach pobranych z 10 lub 15 losowo wybranych miejsc na polu.
Naloty pryszczarka zbożowego (oraz potencjalne szkody) można ograniczyć również przez szeroko zakrojone działania profilaktyczne:
- Płodozmian - należy robić przerwy w uprawie zbóż (i traw). Wprowadzanie roślin, które nie są pożywieniem dla pryszczarka zbożowego może zmniejszyć populację. W ten sposób walczy się z wieloma innymi szkodnikami, a także chorobami.
- Zrównoważone nawożenie - co prawda w żaden sposób nie zmniejsza ryzyka pojawienia się pryszczarka, jednak utrzymanie zbóż w dobrej kondycji ogranicza straty w wyniku żerowania.
- Wystawianie żółtych naczyń i tablic lepowych na polach, na których ryzyko wystąpienia pryszczarka jest duże (np. zanotowano naloty w poprzednich latach na polach w okolicy lub stwierdzono obecność zimujących larw na danym polu). Dzięki temu oszacowuje się skalę problemu, ale w pewnym stopniu można obniżyć także populację owadów.
Pryszczarek zbożowiec nie zalicza się do najważniejszych szkodników zbóż. To raczej „drugi szereg”. Pomimo tego należy wykonywać różnorodne działania, aby ograniczyć jego szkodliwość. W przeciwnym wypadku może wpłynąć na ekonomiczną opłacalność produkcji roślinnej.