Mszyce to polifagi, czyli organizmy, które żerują na różnych roślinach. W uprawach najczęściej traktuje się jako jedną grupę, bez dzielenia na gatunki, które różnią się „preferencjami”, zabarwieniem ciała, a czasem także cyklem rozwojowym. Przykładem są mszyce czeremchowo-zbożowe (Rhopalosiphum padi), które z czeremchy migrują na zboża i trawy. Jak zwalczać tego szkodnika?
Mszyca czeremchowo-zbożowa - rozpoznawanie i cykl rozwoju
Mszyca czeremchowo-zbożowa to drobny owad o długości ciała wynoszącej 1,6-2,4 mm. Głowa i tułów są czarne, odwłok zaś oliwkowozielony. Występują zarówno formy bezskrzydłe, jak i uskrzydlone. Do przejścia pełnego cyklu rozwojowego szkodnik potrzebuje przynajmniej dwóch gatunków roślin żywicielskich: czeremchy i przedstawiciela rodziny wiechlinowatych. Zimuje w postaci jaj na czeremchach, np. w zagłębieniach kory. Larwy wykluwają się w pierwszej połowie kwietnia. Tworzą nowe pokolenie. W kolejnym powstają formy uskrzydlone, które w połowie maja lub na przełomie maja i czerwca przelatują na kolejne rośliny żywicielskie. Do intensywnej migracji dochodzi, gdy temperatura powietrza przekracza 15°C. Latem na roślinach uprawnych żerują liczne kolonie owadów bezskrzydłych. W ciągu sezonu na zbożach może wystąpić nawet kilkanaście pokoleń mszycy czeremchowo-zbożowej. Owadom sprzyja sucha i ciepła pogoda.
Mszyca czeremchowo-zbożowa - objawy i szkodliwość
Mszyca czeremchowo-zbożowa ma krótki okres rozwoju, a przy tym występuje w dużych koloniach. Co się z tym wiąże - dokonuje dużych szkód w uprawach zbóż. Owady wysysają sok z rozwijających się źdźbeł. Powodują powstawanie plam, a nawet zasychanie liści i źdźbeł. Mogą powodować ogołacanie i zamieranie roślin. Szczególnie szkodliwe są naloty w fazie krzewienia i na początku kłoszenia zbóż. Zahamowanie wzrostu pośrednio wpływa na obniżenie plonów. Spadź, którą wydzielają w czasie żeru (nierozłożone związki cukrów) to pożywka dla grzybów sadzakowych. Co gorsze - żerowanie mszyc wiąże się z ryzykiem wystąpienia chorób wirusowych, na które nie ma skutecznych sposobów zwalczania interwencyjnego. Mszyca czeremchowa-zbożowa (forma uskrzydlona) jest wektorem wirusów, z których najważniejszy jest wirus żółtej karłowatości jęczmienia (BYDV), który powoduje największe straty u jęczmienia i pszenicy, ale poraża także inne gatunki zbóż. Ze wszystkich gatunków mszyc ma on największe znaczenie w przenoszeniu tej choroby. Uszkodzenia powodowane przez mszyce są równoznaczne z uchyleniem furtki dla infekcji wtórnych dla patogenów, m.in. powodujących septoriozę plew i fuzariozę kłosów. Warto pamiętać, że mszyca czeremchowo-zbożowa pojawia się wcześniej od mszycy zbożowej.
Mszyca czeremchowo-zbożowa - zwalczanie przez profilaktykę i zabiegi interwencyjne
Aby chronić uprawy zbóż (i inne) przed mszycami, w tym mszycą czeremchowo-zbożową, należy wykonywać szereg działań profilaktycznych. W ten sposób jednocześnie ogranicza się ryzyko wystąpienia niektórych chorób, w tym BYDV. Najważniejsze działania:
- Izolacja przestrzenna poszczególnych upraw drzew - zmniejsza to w pewnym stopniu ryzyko rozprzestrzeniania się mszyc;
- Wczesny siew ziarna - zboża bardziej rozwiną się zanim nastąpią naloty mszyc;
- Ograniczanie zachwaszczenia, w przypadku mszycy czeremchowo-zbożowej, zwłaszcza chwastów jednoliściennych;
- Zrównoważone nawożenie - w szczególności należy unikać stosowania nadmiernych dawek azotu. Główny pierwiastek pokarmowy osłabia ściany komórkowe (przez determinowanie ciągłego wzrostu) przez co rośliny są podatniejsze na uszkodzenia mechaniczne, wnikanie patogenów, a także szkodniki.
U zbóż ozimych insektycydy stosuje się od razu po zauważeniu kolonii mszyc - zapobiegawczo. Często przypada to na koniec października. Zabiegi wiosenne również mają znaczenie - wykonuje się je w fazie strzelania w źdźbło do fazy przed kłoszeniem. Próg szkodliwości dla mszycy czeremchowo-zbożowej, opracowany przez Instytut Ochrony Roślin, to średnio 5 mszyc na 1 źdźbło w próbie 100 losowo pobranych źdźbeł. Szkodnika najczęściej zwalcza się stosując Karate Zeon. Preparat zawiera lambda-cyhalotrynę. Substancja aktywnie czynna jest skuteczna także w zwalczaniu innych gatunków i grup owadów.