Rizoktonioza ziemniaka

Rizoktonioza ziemniaka to choroba wywoływana przez grzyb Rhizoctonia solani, który jest formą bezpłciową (anamorfą) należącego do podstawczaków grzyba Thanatephorus cucumeris. Źródłem infekcji młodych, kiełkujących roślin są znajdujące się w glebie lub w resztkach roślinnych sklerocja, z których kiełkują strzępki grzybni. Skutkuje to opóźnieniem wschodów i ich przerzedzeniem. Rozwijający się patogen upośledza transport wody do liści oraz asymilatów do formujących się bulw. Warunki sprzyjające rozwojowi choroby to wysoka wilgotność i niskie temperatury w okresie sadzenia. Szczególnie groźne jest wczesne i zbyt głębokie sadzenie w glebę o temperaturze poniżej 6-8°C. W okresie pełnej wegetacji rozwojowi rizoktoniozy sprzyja wysoka wilgotność oraz temperatury od 15 do 18°C. Wczesne formowanie redlin i częsta ich uprawa na tym samym polu również sprzyjają rozwojowi patogenów i zwiększają ich ilość w glebie. 

Rizoktonioza ziemniaka może przyczynić się do obniżenia plonu bulw od 20 do nawet 50%.

Rizoktonioza ziemniaka – objawy

Rizoktonioza ziemniaka objawia się w uprawach w wielu formach, związanych z porażaniem innych organów. Mogą one następować sukcesywnie lub niezależnie od siebie.

Za najgroźniejszą formę, jaką objawia się rizoktonioza ziemniaka, uważane jest gnicie kiełków. Patogen poraża rozwijające się kiełki, na których powierzchni pojawiają się brunatne, nekrotyczne plamy. Wzrost plam prowadzi z czasem do zamierania kiełków. Formowane później na bulwach kiełki są cienkie i również padają ofiarą patogenu. Porażenie kiełków opóźnia wschody i przyczynia się do zmniejszenia liczby roślin na plantacji, które może sięgać do 25%.

W późniejszym okresie rozwoju rizoktonioza ziemniaka powoduje próchnienie podstawy łodygi zachodzące w jej podziemnych częściach. Jest to suchy proces gnilny, którego skutki na łodydze są podobne do próchnienia drewna. Skutkiem tego procesu jest zaburzenie transportu wody i asymilatów pomiędzy korzeniami i nadziemnymi częściami roślin. Ta forma choroby z czasem prowadzi na częściach nadziemnych do wtórnych objawów, zbliżonych do liściozwoju, przy czym liście te są miękkie, a nie sztywne. Innym objawem jest formowanie w kątach liści bulwek powietrznych, które stanowią odpowiedź na trudność transportu asymilatów do bulw formowanych w glebie. W zwartych łanach roślin, po obfitych opadach, na dolnych częściach łodyg może pojawić się tzw. opilśń łodygowa w formie brunatno-białego nalotu. Ponadto, rizoktonioza ziemniaka atakuje stolony, skutkując powstaniem deformacji rozwijających się bulw i powodując na nich objawy przypominające płaską formę parcha zwykłego. Innym symptomem rizoktoniozy jest korkowatość. Na powierzchni skórki pojawiają się 3-6 mm średnicy otwory barwy brunatnej, przykryte błoną.

Kolejną z form porażenia jest ospowatość bulw. Na ich powierzchni grzyb formuje gruzełkowate sklerocja koloru czarnego, które mogą mieć średnicę od kilku do kilkunastu milimetrów i w miarę wzrostu łączyć się ze sobą. Dają się one łatwo usunąć z powierzchni bulw, np. poprzez zdrapanie ich. Z powodu plam formowanych przez sklerocja bulwy określa się jako ospowate. W razie silnego porażenia nie kwalifikują się one jako sadzeniaki.

Rizoktonioza ziemniaka – zapobieganie

Rizoktonioza ziemniaka musi być ograniczana przez stosowanie odpowiedniej agrotechniki. Zaliczyć tutaj można przede wszystkim używanie zdrowych sadzeniaków i ich wysadzanie w odpowiednim do lokalnych warunków czasie. Dobre efekty daje płytkie sadzenie w nagrzaną glebę. Warto, by sadzeniaki były wstępnie podkiełkowane. Konieczny jest płodozmian z 4-5-letnią przerwą między uprawami ziemniaka. Zbiorów należy dokonywać po dojrzeniu skórki, a w przypadku roślin desykowanych nie można zbytnio opóźniać wykopków.

Rizoktonioza ziemniaka – zwalczanie

Zwalczanie ryzoktoniozy najlepiej oprzeć na dwóch fundamentach: zaprawianiu sadzeniaków i opryskach. To pierwsze zapewnia ochronę, jednak w przypadku wystąpienia niekorzystnych warunków pogodowych może spowodować opóźnienie i osłabienie kiełkowania. Zaprawianie można wykonać przed sadzeniem lub w jego czasie, za pomocą zaprawiarki zamontowanej na sadzarce.

By ograniczyć kontakt sadzeniaków ze związkami chemicznymi, można zastosować opryskiwanie gleby w czasie sadzenia. Tak przygotowane podłoże będzie stanowiło tarczę, przez którą rizoktonioza ziemniaka nie będzie mogła porazić kiełkujących bulw. Do tego celu warto wykorzystać oprysk zawierający azoksystrobinę, np. Amistar.

Polecane środki ochrony roślin