Czarna nóżka ziemniaka – przyczyny, objawy, szkodliwość i zapobieganie
Straty o znaczeniu ekonomicznym w uprawach ziemniaka powodują nie tylko choroby grzybowe i wirusowe, ale także patogeny bakteryjne. Groźnym przedstawicielem ostatniej grupy jest czarna nóżka ziemniaka. Jest zazwyczaj łatwa do rozpoznania w początkowym okresie wegetacji roślin, niestety brakuje na nią skutecznych środków ochrony. Z czarną nóżką walczy się profilaktycznie.
Czarna nóżka ziemniaka – charakterystyka, występowanie i przyczyny
Czarna nóżka ziemniaka to choroba wywoływana przez bakterie należące do rodzaju Pectobacterium (głównie Pectobacterium atrosepticum) oraz Dickeya (Dickeya dianthicola i Dickeya solani). Są to mikroorganizmy zaliczane do bakterii pektynolitycznych. Dawniej były klasyfikowane jako Erwinia. Bakterie są wprowadzane na plantacje na porażonych sadzeniakach (infekcja pierwotna). Mogą znajdować się na powierzchni lub wewnątrz fragmentów bulw. Zdarza się, że występują w formie utajonej (infekcja latentna), wtedy objawy nie są widoczne gołym okiem. Bakterie z bulw przedostają się do łodyg, powodują zmiany na nadziemnych częściach. Oprócz tego porażają bulwy potomne. Bakterie mogą być przenoszone przez wiatr, wodę i owady. Po rozpadzie roślin mogą namnażać się i utrzymywać w glebie od kilku dni do kilku miesięcy (zależnie od warunków). W tym czasie infekują inne rośliny, np. chwasty. Czarnej nóżce ziemniaka sprzyja duże nasilenie opadów i uprawa na podmokłych, ciężkich glebach. Znaczenie mają uszkodzenia mechaniczne (zabiegi agrotechniczne, grad) i występowanie innych chorób, np. zarazy czy suchej zgnilizny. Źródłem zakażenia są także porażone sadzeniaki ze stert odpadowych.
Objawy występowania czarnej nóżki ziemniaka
Objawy występowania czarnej nóżki ziemniaka są bardzo często widoczne już w początkowym okresie wegetacyjnym. Najważniejsze symptomy:
Żółknięcie, zwijanie się wzdłuż nerwu głównego i więdnięcie liści. Górne blaszki liściowe „sterczą”. Pozostają miękkie (na tej podstawie można wykluczyć występowanie chorób wirusowych).
Czernienie i gnicie podstawy łodygi. Pojawiają się błyszczące, mokre plamy. Jest to najbardziej charakterystyczna oznaka infekcji czarną nóżką (od niej wzięła się nazwa choroby bakteryjnej). Przy zgnieceniu łodygi wydziela się nieprzyjemny, specyficzny zapach. W przekroju łodygi widać zmianę barwy wiązek przewodzących (jest brązowa). Rzadziej takie symptomy dotyczą tkanki miękkiszowej. Porażone pędy często załamują się tuż nad redliną.
Rośliny wykształcają słaby system korzeniowy. Łatwo można je wyciągnąć z ziemi. Słabiej pobierają wodę i składniki pokarmowe, przez co karłowacieją, są bardziej podatne na szkodniki i inne choroby.
Młode ziemniaki zaatakowane przez czarną nóżkę ziemniaka zazwyczaj zamierają, nie wytwarzając plonu. Rośliny starsze wytwarzają plon, ale ten z kolei może być porażony patogenami (często w formie latentnej).
Czarna nóżka ziemniaka – szkodliwość i zapobieganie
Szkodliwość czarnej nóżki ziemniaka jest związana m.in. z brakiem skutecznych chemicznych metod ochrony. Fungicydy miedziowe mogą jedynie częściowo pomóc, np. zmniejszyć rozprzestrzenianie się choroby. Dlatego wystąpienie choroby bakteryjnej wiąże się ze znacznymi stratami w plonie. Głównym narzędziem, które pozwala ograniczyć ryzyko porażenia bakteriami, jest profilaktyka. Należy do niej prawidłowe zmianowanie. Ziemniaków nie należy uprawiać po warzywach oraz łubinie produkowanym na nasiona. Trzeba unikać zakładania plantacji na glebach podmokłych, trudno ogrzewających się i ciężkich. Powinno się używać certyfikowanego materiału sadzeniowego. Chorobę ogranicza się, sadząc w podłożu całe bulwy, a nie fragmenty. Bulwy zaleca się wcześniej podkiełkowywać. Zbiory należy przeprowadzać w pełni dojrzałości bulw. Samosiewy ziemniaka powinny być niszczone, gdyż sprzyjają infekcjom. Ważna jest ochrona ziemniaka przed szkodnikami, chwastami i innymi chorobami. Warto wybierać odmiany o większej odporności na bakterie (zwłaszcza w rejonach, gdzie często występuje czarna nóżka ziemniaka). W przypadku kopcowania bulw miejsce należy zmieniać co roku. Narzędzia i maszyny powinno się dezynfekować. Źródła infekcji należy usuwać z pola. Selekcja negatywna polega na terminowym usuwaniu i niszczeniu porażonych roślin. Pierwszą lustrację przeprowadza się, gdy ziemniaki osiągają 20-25cm wysokości, kolejną dwa tygodnie później.
