Rynchosporioza zbóż

Rynchosporioza zbóż, nazywana też plamistością obwódkową zbóż, to choroba, której sprawcą jest grzyb Rhynchosporium secalis. Patogen ten poraża jęczmień ozimy, jęczmień jary i żyto, a w mniejszym stopniu również pszenżyto oraz pszenicę, w której jednak nie ma to znaczenia. Choroba atakuje we wszystkich fazach rozwojowych wyżej wymienione zboża, w szczególności jęczmień i żyto. Inkubacja rynchosporiozy zbóż wynosi ok. 13 dni w temperaturze 15°C, a infekcja zachodzi przez kutikulę liści. Grzyb, porażając nasadę liścia, prowadzi z czasem do całkowitego obumarcia blaszki liściowej. Rynchosporioza zbóż rozprzestrzenia się przede wszystkim z porażonym materiałem siewnym, choć innym źródłem zakażenia są też resztki pożniwne i samosiejki zbóż. Czynnikiem, który mocno zwiększa ryzyko wystąpienia rynchosporiozy zbóż, jest jęczmień – jako przedplon dla innych zbóż, szczególnie dla jęczmienia. Propagacji choroby sprzyja też uprawa odmian na nią podatnych. Rynchosporioza zbóż „lubi” chłodny lub umiarkowanie ciepły sezon wegetacyjny (do 20°C) przy wilgotności powietrza sięgającej 80%, a także obfite opady deszczu oraz częste rosy, ponieważ zarodniki konidialne grzyba przenoszone są przez deszcz i wiatr. Rozwojowi patogenu sprzyja gęsty siew oraz zbyt wysokie dawki azotu. Straty plonu, jakie może wywoływać patogen, mogą sięgać 25-30%.

Rynchosporioza zbóż – objawy

Symptomy porażenia można zaobserwować jesienią, ale wyraźnie widoczne są wiosną na młodych liściach. Rynchosporioza zbóż objawia się wystąpieniem plam – głównie na powierzchni liści i pochew liściowych. Są one owalne lub soczewkowate i mają barwę stalowozieloną, białoszarą, żółtawą albo brązową. Mają długość od 1 do 2 cm. Na liściach jęczmienia plamy te mają ponadto wyraźną brunatną obwódkę, która oddziela część zdrową od porażonej. Czasami obwódka ma charakter chlorotyczny. U pszenicy oraz żyta może kolorystycznie zlewać się z plamą. Wraz z rozwojem choroby środek zmian przybiera barwę słomkową, białoszarą lub jasnobrązową, plamy powiększają się, a obwódka staje się ząbkowana. U mocno porażonych roślin zmiany łączą się ze sobą, co prowadzi do całkowitego obumarcia blaszki liściowej. Rynchosporioza zbóż może zostać pomylona z plamistością siatkową jęczmienia, mączniakiem prawdziwym oraz pleśnią śniegową, choć na liściach jęczmienia daje typowe i wyraziste objawy, których trzeba też szukać na pochwach liściowych, rzadziej na plewach i ościach kłosów oraz ziarniakach.

Rynchosporioza zbóż – zapobieganie

Aby Rynchosporioza zbóż nie spowodowała zbyt wielu strat, konieczne jest stosowanie odpowiedniej agrotechniki. Podstawą jest tu właściwy płodozmian bez nadmiernego udziału zbóż w zasiewach oraz kilkuletnie przerwy pomiędzy zasiewami jęczmienia na tym samym polu. Kolejnym, niemniej ważnym elementem profilaktyki, jest pozbycie się resztek pożniwnych i zniszczenie samosiewów przez ich staranne przyoranie. Doskonałe efekty w ograniczaniu tej i innych chorób grzybowych daje też stosowanie preparatów mikrobiologicznych, przyspieszających rozkład resztek organicznych. Ważne jest też zrównoważone nawożenie zboża, w szczególności unikanie przenawożenia azotem i stosowanie odpowiednio wysokich dawek nawozów fosforowych i potasowych. Należy unikać wysiewu jęczmienia jarego w sąsiedztwie jęczmienia ozimego. Nie wolno tez zbyt wcześnie wysiewać jęczmienia ozimego. Sam materiał siewny powinien być kwalifikowany i należeć do odmian odpornych na tę chorobę.

Rynchosporioza zbóż – zwalczanie

By ograniczyć występowanie rynchosporiozy zbóż, koniecznie trzeba zaprawiać ziarno przeznaczone do siewu. Ponadto chorobę tę można efektywnie zwalczać chemicznie. Zalecane terminy to oprysk wiosną w fazie krzewienia (BBCH 21–29) oraz od fazy 1 kolanka do końca fazy strzelania w źdźbło (BBCH 31–39). Sygnałem do zabiegu jest zaobserwowanie 15−20% powierzchni liści z objawami choroby po lustracji ponad 50 roślin. Jeżeli objawy porażenia są wyraźnie widoczne na górnych liściach, a pogoda jest wilgotna, zabieg fungicydowy warto powtórzyć przy użyciu fungicydu o innym mechanizmie działania, niż ten, który zastosowano w poprzednim zabiegu.

Polecane środki ochrony roślin