Rdza jęczmienia

Rdza jęczmienia to choroba wywoływana przez będącego obligatoryjnym pasożytem grzyba Puccinia hordei. W przeszłości choroba określana była też jako rdza karłowa jęczmienia lub rdza karłowa. Rdza jęczmienia jest pasożytem dwudomowym, co oznacza, że do przejścia pełnego cyklu życiowego wymaga dwóch żywicieli. W Polsce jednak choroba nie wymaga drugiego żywiciela i cały cykl życiowy przechodzi tylko na jęczmieniu. Rdza jęczmienia zimuje na jęczmieniu ozimym lub pokrewnych gatunkach wieloletnich, na których także w zimie wytwarza zarodniki infekcyjne. Ważnym źródłem choroby są też samosiewy, na których grzyb przetrzymuje czas pomiędzy żniwami jęczmienia jarego i kiełkowaniem jęczmienia ozimego.

Rdza jęczmienia występuje wszędzie tam, gdzie uprawiany jest jęczmień, zarówno jary, jak i ozimy. Stanowi jeden z ważniejszych patogenów porażających ten gatunek. Jest szczególnie groźna dla jęczmienia ozimego, szczególnie w momencie, kiedy zaatakuje jego uprawy w okresie jesiennym, ponieważ obniża ich mrozoodporność. Porażeniu przez chorobę sprzyja uprawa odmian wrażliwych oraz nasilenie choroby w poprzednim sezonie.

Rdza jęczmienia wymaga do rozwoju temperatur od 10 do 20°C w dzień i od 5 do 12°C w nocy, nie potrzebuje jednak opadów deszczu – wystarcza jej długotrwała, wysoka wilgotność powietrza (70-90%).

Przy dużym nasileniu rdza jęczmienia powoduje znaczne obniżenie ogólnego plonu ziarna oraz pogorszenia jego jakości na skutek obniżenia powierzchni asymilacyjnej, zwiększenia transpiracji z liści oraz zaburzenia transportu metabolitów (zdrobniałe ziarniaki o niskiej zawartości skrobi).

Rdza jęczmienia – objawy

Pierwsze objawy choroby można zauważyć na liściach oraz rzadziej na pochwach liściowych i źdźbłach już w czerwcu lub na początku lipca. Mają one postać poduszeczkowatych plamek barwy brunatnej, zlokalizowanych pod skórką na górnej stronie liści. Są to uredinia, czyli miejsca wytwarzania zarodników konidialnych, zwanych urediniami, które porażają sąsiadujące rośliny. Pod koniec lata na dolnej stronie liści wytwarzane są czarnego koloru skupiska innego rodzaju zarodników – teliospor, których zadaniem jest przezimowanie patogenu w glebie lub resztkach pożniwnych i porażenie żywiciela pośredniego, którym jest śniedek baldaszkowy. W miarę rozwoju choroby zaatakowane liście żółkną i zamierają. Na jednostkach silnie porażonych dodatkowo pojawiają się chlorozy i nekrozy.

Rdza jęczmienia może zostać pomylona z wczesnymi stadiami rozwojowymi rdzy żółtej zbóż i traw.

Rdza jęczmienia – zapobieganie

Podobnie, jak w przypadku innych chorób grzybowych, podstawą zapobiegania rdzy jęczmienia jest odpowiednia agrotechnika. Konieczne jest niszczenie samosiewów zbóż oraz unikanie siewu jęczmienia jarego w pobliżu upraw jęczmienia ozimego. Konieczne jest przyorywanie resztek pożniwnych, wczesna podorywka i staranna orka jesienna. By przerwać cykl infekcji, warto wykonywać kilkukrotnie uprawki na ściernisku.

Do wysiewu należy stosować zaprawiony, kwalifikowany materiał siewny odmian o zwiększonej odporności na tę chorobę. Wysiewu gatunków ozimych nie wolno wykonywać zbyt wcześnie, zaś odmiany jare wcześniej, niż zakłada termin optymalny. Nie należy siać zbyt gęsto, zaś sam siew trzeba dostosować do jakości gleb, ponieważ duże zagęszczenie roślin sprzyja rozwojowi choroby.

Ważne jest też odpowiednie nawożenie. Nie wolno stosować nadmiernych ilości nawozów azotowych. Zaleca się stosowanie tak dużych dawek fosforu i potasu, jak to jest możliwe na polu.

Rdza jęczmienia – zwalczanie

Rdza jęczmienia powinna być zwalczana po uprzedniej lustracji pola. Progi szkodliwości choroby to w fazie krzewienia 10-15% liści wykazujących pierwsze objawy porażenia, natomiast w fazie strzelania w źdźbło: 10% źdźbeł z pierwszymi objawami porażenia na liściu flagowym lub podflagowym. Do zwalczania stosuje się preparaty zawierające związki z grupy strobiluryn (Amistar, Dobromir, Dobromir Top), karboksylanów i triazoli (Elatus Era) oraz karboksyamidów (Elatus Plus). Są to w większości środki zapobiegawcze, interwencyjne, wgłębne i układowe. W ochronie jęczmienia ważne jest, by nie opóźniać oprysku a wręcz, jeśli to możliwe, przyspieszyć jego wykonanie o jeden lub dwa dni, szczególnie wtedy, kiedy istnieje duże prawdopodobieństwo wystąpienia w ciągu kolejnych dni wysokich temperatur. Amistar czy Dobromir są najbardziej efektywne przy temperaturze 6-7°C zaś Elatus Era w temperaturze 1-12°C.

Polecane środki ochrony roślin

---