Uprawy słonecznika są porażane przez około trzydzieści chorób o podłożu patologicznym, które mają pośredni lub bezpośredni wpływ na plonowanie. Czarna plamistość łodyg słonecznika jest zaliczana do „drugiego koszyka”. Nie należy do grupy najgroźniejszych chorób, ale wciąż ma znaczenie ekonomiczne i może powodować odczuwalne straty. Jak ją rozpoznawać i zwalczać?
Czarna plamistość łodyg słonecznika – co ją wywołuje? Rozwój i warunki sprzyjające
Czarna plamistość łodyg słonecznika jest wywoływana przez grzyb Leptosphaeria lindquistii (syn. Phoma macdonaldii). Jest jedną z najpowszechniejszych chorób słonecznika w Ameryce Północnej, powoduje duże straty w plonie. W Polsce jej znaczenie (i szkodliwość) są mniejsze. Patogen może rozwijać się przez cały sezon wegetacyjny, lecz symptomy najczęściej są widoczne późnym latem. Najczęstsze źródła infekcji to resztki pożniwne, rzadziej powodem wystąpienia choroby są porażone nasiona. Grzyb intensywniej rozwija się w warunkach wysokiej temperatury i wilgotności powietrza. Sprzyjają mu częste opady deszczu, zaleganie wody w mniej przepuszczalnym podłożu i długo utrzymujące się mgły. Zakres temperatur optymalnego rozwoju nie jest znany.
Czarna plamistość łodyg słonecznika – objawy
Objawy czarnej plamistości łodyg słonecznika są charakterystyczne, zgodnie z nazwą choroby. W wyniku infekcji grzybem, na łodygach powstają liczne, czarne lub czarnobrązowe, owalne plamy o wyraźnych brzegach. Czasem jaśnieją, a na ich powierzchni pojawiają się czarne punktowe narośla. To piknidia grzyba (forma zarodnikowa), które odpowiadają za rozprzestrzenianie się choroby (nawet na duże odległości). Nieregularne, ciemne plamy mogą występować także na liściach i koszyczkach kwiatowych. Znaczenie czarnej plamistości łodyg słonecznika:
- Plamy występujące w kątach liści mogą powodować ich zamieranie. To z kolei zakłóca procesy asymilacyjne i spowalnia wzrost;
- W wyniku wystąpienia Leptosphaeria lindquistii zwiększa się podatność słonecznika na wyleganie;
- Jeśli doszło do infekcji we wczesnych fazach rozwoju słonecznika choroba może powodować straty w plonach. Rośliny tworzą mniejsze główki. W dodatku spada zawartość tłuszczów w nasionach.
Wystąpienie czarnej plamistości łodyg słonecznika jednocześnie zwiększa podatność na inne choroby grzybowe.
Czarna plamistość łodyg słonecznika – zwalczanie. Kluczem jest profilaktyka
W ochronie słonecznika przeciw czarnej plamistości łodyg słonecznika (i innych chorób) stosuje się szereg działań związanych z higieną fitosanitarną w ramach integrowanej ochrony. Poszczególne zabiegi zmniejszają ryzyko pojawienia się patogenu lub osłabiają przebieg choroby w przypadku wystąpienia infekcji. Najważniejsze działania profilaktyczne:
- Uprawa odmian mało podatnych na Leptosphaeria lindquistii;
- Głęboka orka po zbiorach i niszczenie resztek roślinnych. Dzięki temu ogranicza się szkodliwość form zimujących patogenu;
- Niszczenie samosiewów, które mogą być żywicielem grzyba;
- Stosowanie płodozmianu, który nie tylko ogranicza choroby (typowe dla słonecznika, w tym czarną plamistość łodyg słonecznika), ale także szkodniki. Oprócz tego zapobiega niekorzystnemu zjawisku „zmęczenia gleby”;
- Zrównoważone nawożenie. W tym aspekcie kluczowa jest racjonalna gospodarka azotem. Nadmierne dawki głównego makroelementu zwiększają podatność na uszkodzenia mechaniczne, choroby i szkodniki. Przez pobudzanie ciągłego, silnego wzrostu ściany komórkowe są słabsze;
- Odpowiednia gęstość siewu – wpływa na dobrą kondycję słonecznika, pośrednio więc zmniejsza presję ze strony czynników biotycznych, m.in. patogenów.
Oprócz metod agrotechnicznej i hodowlanej stosuje się także ochronę pestycydową. Nasiona słonecznika zaleca się zaprawiać przed siewem fungicydami. Zmniejsza to ryzyko porażenia czarną plamistością łodyg słonecznika, ale także innymi patogenami, np. odpowiadającymi za zgorzel siewek. W uprawach słonecznika chorobie zapobiega się (i zwalcza interwencyjne) przez wykonywanie zabiegów ochronnych. Najlepiej stosować preparaty, które zawierają więcej niż jedną substancję aktywnie czynną (szersze spektrum działania, różne mechanizmy). Przykładem jest Amistar Gold Max. Zawiera azoksystrobinę (związek z grupy strobiluryn) oraz difenokonazol (związek z grupy triazoli).