Kiła kapusty to jedna z najgroźniejszych chorób grzybowych roślin należących do rodziny Brassicaceae, od warzyw po rzepak i gorczycę. Często prowadzi do więdnięcia i całkowitego zamierania roślin. W przypadku jej wystąpienia należy robić długie przerwy w uprawie roślin kapustnych, gdyż zarodniki przetrwalnikowe przeżywają w glebie nawet przez kilkanaście lat. Ogromne znaczenie ma także wybór odmian mało podatnych. Jakie objawy powoduje kiła kapusty? Jak jej zapobiegać?
Kiła kapusty – cykl życia patogenu i najważniejsze cechy
Kiła kapusty jest powodowana przez grzyb Plasmodiophora brassicae. Rozwojowi patogenu sprzyja wysoka temperatura (22-25ºC) i duża wilgotność powietrza. W umiarkowanych i chłodnych warunkach (poniżej 15ºC) infekcje przebiegają powoli. Patogen występuje na różnorodnych przedstawicielach rodziny kapustowatych: kapustach, kalafiorze, brokule, rzepaku i gorczycy. Jest zagrożeniem nie tylko w uprawie polowej, ale także w produkcji rozsady warzyw, np. pod osłonami. Głównym źródłem infekcji jest zanieczyszczone podłoże, a także substrat torfowy, w którym produkuje się rozsadę. W czasie wegetacji roślin Plasmodiophora brassicae wykształca zarodniki pływkowe, które rozprzestrzeniają się w wilgotnym podłożu, a do roślin wnikają przez włośniki w korzeniach. Zarodniki przetrwalnikowe potrafią przeżyć w podłożu bez żywiciela przez wiele lat. Do większych strat dochodzi na glebach kwaśnych. Wpływ na to ma m.in. gorsza pobieralność wody i składników pokarmowych przez rośliny uprawne.
Kiła kapusty – objawy infekcji
Kiła kapusty powoduje podobne objawy na różnorodnych gatunkach należących do rodziny kapustowatych. Infekcja wiąże się z nadmiernym dzieleniem (hiperplazja) i rozrostem (hipertrofia) komórek korzeni. W rezultacie korzenie ulegają deformacji – powstają na nich charakterystyczne narośla, a czasem guzy. Proces trwa kilka tygodni (jest warunkowany m.in. przez temperaturę). Niestety idzie to w parze z osłabieniem funkcji korzeni – gorszej pobieralności wody i składników pokarmowych. Efektem jest stres fizjologiczny roślin i niedobory. Rośliny stopniowo więdną. U kapusty występują żółte przebarwienia. Kiła kapusty często prowadzi do całkowitego zamierania roślin. W przypadku rzepaku ozimego znaczenie ma także obniżenie odporności, przez co częściej jest uszkadzany przez mróz. Plon ulega zmniejszeniu, zaś uzyskiwany olej z nasion ma gorszą jakość.
Profilaktyka w walce z kiłą kapusty
Profilaktyka walki z kiłą kapusty jest zgodna z zasadami integrowanej ochrony roślin. Kluczowym zabiegiem wykonywanym raz na kilka lat (oczywiście w razie potrzeby) jest wapnowanie. Nie można dopuszczać do zakwaszenia podłoża. Często stosuje się cyjamid wapnia, który jest wolno działającym nawozem wapniowo-azotowym, a przy okazji ogranicza patogeny i niektóre szkodniki glebowe (np. nicienie). Dodatkowe istotne metody zapobiegania kile kapusty:
- Przestrzeganie prawidłowego zmianowania. Nieuprawianie na tym samym stanowisku roślin kapustnych częściej niż raz na 4-5 lat. Dobroczynnie działa uprawa takich gatunków jak gryka, rajgras roczny, a także grupa zbóż jarych;
- Usuwanie z pola porażonych korzeni roślin. Należy je spalić;
- Uprawa odmian mało podatnych na Plasmodiophora brassicae. Przykładem rzepaku ozimego odpornego na kiłę kapusty jest SY Alister;
- Uprawa mechaniczna gleby po zbiorach. To sposób na zmniejszenie liczby zarodników znajdujących się w podłożu;
- Usuwanie samosiewów, a także chwastów (niektóre z nich, np. tasznik pospolity należą do tej samej rodziny i są żywicielami patogenu);
- Stosowanie zapraw nasiennych przeciw chorobom grzybowym.
Zwalczanie kiły kapusty jest nieskuteczne ze względu na brak zarejestrowanych fungicydów. Preparaty ochronne stosuje się profilaktycznie, lecz te są kierowane przeciw innym chorobom grzybowym. W wyniku ich użycia osłabione uprawy mogą być bardziej podatne m.in. na kiłę. Podłoże pod produkcję rozsady warzyw powinno się dezynfekować, np. przy użyciu Basamid. Podumowując: znaczenie mają wszystkie zabiegi, które pozytywnie wpływają na odporność i kondycję roślin.
Kiła kapusty to najlepszy przykład praktycznego zastosowania powiedzenia „lepiej zapobiegać niż leczyć”. Pojawienie się jej na polu czy w produkcji rozsady zawsze wiąże się z dużymi stratami.