Mozaika buraka – objawy, szkodliwość i zapobieganie
Choroby wirusowe buraków, w tym mozaika buraka, uchodzą za najgroźniejsze, gdyż brakuje skutecznych sposobów ich zwalczania. Można jedynie ograniczać czynniki, które im sprzyjają i postawiać na szeroko zakrojoną profilaktykę. W przypadku wystąpienia jest już na to za późno. Jak zabezpieczać plantację przed mozaiką buraka? Czy choroba może stać się powszechna na plantacjach?
Mozaika buraka – co trzeba wiedzieć o tej chorobie?
Mozaika buraka to choroba wywoływana przez wirus BtMV (Beet mosaic virus), znana od kilku dekad. Wirus należy do grupy potywirusów (Potyviridae). Występuje nie tylko na buraku (na różnych formach), ale także na innych grupach roślin. Zimuje na tych wieloletnich, ponadto infekuje chwasty (np. komosę i szarłat). Wektorami wirusa są szkodniki, głównie mszyce trzmielinowo-burakowe i brzoskwiniowe. Oprócz mozaiki buraka owady zarażają rośliny także żółtaczką oraz kędzierzawką płaszczyńcową. Mszyce przenoszą chorobę na buraki wiosną, dodatkowo do infekcji BtMV może dojść w sposób mechaniczny. Natomiast mozaika buraka nie przenosi się przez nasiona. Chorobie sprzyja sucha i ciepła pogoda (tj. dobre warunki do rozmnażania i rozprzestrzeniania się mszyc).
Objawy wirusa mozaiki buraka BtMV
Mozaika buraka to choroba „liściowa”. Jej symptomy są możliwe do rozpoznania. Szczególnie charakterystyczna jest „mozaika”.
Pierwsze negatywne zmiany to rozjaśnienie nerwów na liściach sercowych i środkowych okółkach.
Z czasem na blaszkach widoczne są jasne i ciemne przebarwienia. Często występują na przemian, co przypomina mozaikę (stąd nazwa choroby).
Na brzegach liści może wystąpić kędzierzawość.
Liście nie są tak sztywne, jak przykładowo przy wystąpieniu wirusa żółtaczki buraka. Najstarsze liście zamierają, a młode wyrastają od razu z kędzierzawością.
Ogonki liściowe są skrócone.
Mozaika buraka może powodować zamieranie młodych roślin.
Objawy u buraków na plantacjach nasiennych są takie same. Przy silnej infekcji buraki nie wykształcają nasion.
Szkodliwość wirusa mozaiki buraka
Mozaika buraka powoduje największe szkody na plantacjach nasiennych. Może być problemem także w uprawach buraków na cukier. Zmniejsza powierzchnię asymilacyjną i tym samym spowalnia wzrost i rozwój roślin. Może dodatkowo obniżać zawartość cukru i białka. Jeśli pojawi się w początkowej fazie wegetacji uprawianych roślin, może spowodować szkody rzędu 25-30% plonu. Zazwyczaj jednak ubytek korzeni oscyluje w granicach 5%. Nie można bagatelizować faktu, że buraki zaatakowane przez mszyce, a następnie porażone mozaiką są osłabione, przez co stają się bardziej podatne na inne niekorzystne czynniki zewnętrzne (inne szkodniki, choroby grzybowe, suszę). Mozaikę uznaje się za jedną z najbardziej wyniszczających chorób.
Zapobieganie wystąpieniu mozaiki buraka
Walka z chorobami wirusowymi, w tym z mozaiką buraka, polega na profilaktyce i zwalczaniu przyczyn.
W tym wypadku jest to skuteczna walka ze szkodnikami. Przy pojawieniu się owadów na plantacji należy zareagować możliwie wcześnie (nie czekać na gradację – masowe występowanie) i zastosować insektycydy. Stosuje się także zabiegi zapobiegawcze.
Jeśli właściciel plantacji posiada jednocześnie w pobliżu sad, wczesną wiosną (jeszcze w okresie bezlistnym) drzewa i krzewy warto potraktować preparatem na bazie oleju parafinowego. Tą metodą zwalcza się jaja i larwy kilku szkodliwych gatunków owadów.
Należy regularnie zwalczać chwasty, nie tylko w uprawach buraka, ale także w miedzach. W szczególności dotyczy to wspomnianych wcześniej: komosy i szarłatu.
Pomocne może być zaprawianie nasion przeciwko insektycydom.
Przy zwalczaniu należy przestrzegać izolacji przestrzennej.
Choroby wirusowe do niedawna nie były powszechne, dlatego bagatelizuje się je. Wszak nie miały większego znaczenia gospodarczego. W dodatku wirus powodujący mozaikę buraka występuje rzadziej od innych. Jednakże na skutek wycofania niektórych substancji aktywnie czynnych zwalczających wektory (mszyce), problem prawdopodobnie nasili się w najbliższych latach. Dlatego warto wykonywać wszelkie działania, które ustrzegą buraka przez wirusami takimi jak żółtaczka czy mozaika.
