Omacnica prosowianka – rozpoznanie, szkodliwość i zwalczanie groźnego motyla
Omacnica prosowianka (Ostrinia nubilalis), znana także jako przezierka, uchodzi za najgroźniejszego szkodnika kukurydzy. Średnio zmniejsza plonowanie o 15%, a przy gradacji (masowym występowaniu) straty są nawet dwukrotnie większe. Niezwalczana niszczy całą plantację. Jak rozpoznać omacnicę prosowiankę? Jak ją skutecznie pokonać?
Omacnica prosowianka – wygląd i cykl życia
Owad dorosły omacnicy prosowianki to motyl nocy. Nie powoduje szkód u roślin. Ma niepozorny wygląd, skrzydła są beżowo-brązowe z marmurkowym rysunkiem. Rozpiętość skrzydeł wynosi 25-30 cm (samce są większe od samic). Gąsienice mają jasne, wyraźnie segmentowane ciało i ciemną głowę. Przechodzą pięć stadiów rozwojowych – w pierwszym mają 1-2 mm długości, w ostatnim 19-25 mm. Jaja są białe, lekko spłaszczone o średnicy 0,5 mm. Są zebrane w złoża po 20-30 sztuk. Poczwarka jest jasnobrązowa. Rocznie występuje jedno pokolenie omacnicy prosowianki (rzadko dwa).
Zimują gąsienice w resztach pożniwnych i w grubołodygowych chwastach. Wylot motyli rozpoczyna się zwykle w połowie czerwca i trwa 4-6 tygodni. Samice składają jaja na spodniej stronie blaszek liściowych, blisko nerwu głównego. Jedna samica jest zdolna złożyć nawet kilkaset jaj. Po 1-2 tygodniach wylęgają się larwy.
Szkodliwość omacnicy prosowianki
Pojawienie się omacnicy prosowianki wiąże się ze stratami o znaczeniu ekonomicznym. Średnio wynoszą 15%, ale przy gradacji dochodzi do 30% uszkodzeń plonu. Niezwalczana omacnica może zniszczyć całą plantację. Gąsienice żerują na różnych częściach kukurydzy – w pochwach liściowych, wiechach, zawiązkach kolb i znamionach. Po urośnięciu (muszą osiągnąć długość ok. 12-15 mm) wgryzają się do wnętrza łodyg i kolb. Zaatakowane rośliny słabiej rosną, liście drobnieją, żółkną i opadają. Larwy wygryzają rdzeń pędach, w kolbach zjadają młode, miękkie ziarniaki, a następnie osadkę. Jest to widoczne, gdyż w miejscach otworów widać białe trociny wymieszane z odchodami. Uszkodzona kukurydza może łamać się i zamierać. Żer omacnicy prosowianki wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia chorób grzybowych. Częstą konsekwencją uszkodzenia ziaren jest porażenie fuzariozą kolb.
Główne pożywienie omacnicy prosowianki to kukurydza, jednak owad nie gardzi także innymi gatunkami. Czasem dokonuje szkód – jak sugeruje nazwa – na prosie, a ponadto papryce, chmielu, winorośli i buraku cukrowym.
Profilaktyka ochrony kukurydzy przed omacnicą prosowianką
Omacnica prosowianka to szkodnik szybko dokonujący strat. Nie można ich uniknąć nawet przy błyskawicznej reakcji. Dlatego najlepiej prowadzić szeroko zakrojone działania profilaktyczne ograniczające ryzyko gradacji. Najważniejsze aspekty uprawy:
- Stosowanie płodozmianu – to jeden z najważniejszych elementów ograniczania chorób i szkodników (w tym omacnicy prosowianki). Masowe występowanie najczęściej odnotowuje się w uprawach monokulturowych.
- Czystość na polu – obejmuje to przekopywanie resztek pożniwnych. Dzięki temu zwalcza się fazy zimujące omacnicy prosowianki, a oprócz tego wiele innych szkodników, np. pędraki i drutowce. Owady są niszczone przez słońce i susze, uszkadzane mechaniczne i zjadane przez ptaki. Pozostawienie ścierniska to idealne warunki dla omacnicy. Jesienią wykonuje się głęboką orkę, wiosną warto wykonać talerzowanie.
- Zwalczanie chwastów – dotyczy to obszaru upraw, ale także miedz. W szczególności ważna jest likwidacja gatunków, którymi żywią się omacnice, tj. pokrzywy, komosy, rdestu i bylic.
- Utrzymanie roślin w dobrej kondycji – obejmuje to racjonalne nawożenie, dobre przygotowanie podłoża, zabiegi ochronne. Co prawda ryzyko pojawienia się omacnicy prosowianki nadal istnieje, ale u zadbanych roślin potencjalne straty są mniejsze.
Omacnica prosowianka – jak ją skutecznie zwalczyć?
Omacnicę prosowiankę zwalcza się chemicznie po przekroczeniu progów zagrożenia. Oznacza to 15% zniszczonych roślin w uprawie na ziarno lub przynajmniej 30% w przypadku kukurydzy na kiszonkę. Można także liczyć jaja. Zabieg ochronny wykonuje się, gdy na 100 losowo wybranych roślinach, odnotuje się 6-8 złoż jaj. Warto przy tym pamiętać, że samice najchętniej składają się w środkowych partiach roślin. Obserwacje powinno się prowadzić regularnie od połowy czerwca. Szkodniki zwalcza się przy zastosowaniu insektycydów. Do najskuteczniejszych preparatów zalicza się Karate Zeon, Voliam oraz Kusti.
Omacnica prosowianka to szkodnik, którego każdy rolnik chciałby uniknąć. Niestety nie zawsze jest to możliwe, pozostaje więc regularna lustracja kukurydzy, a w razie potrzeby szybka reakcja wiążąca się z użyciem pestycydów.