Parch zwykły ziemniaka – objawy, szkodliwość i ograniczanie ryzyka wystąpienia
Parch zwykły ziemniaka to choroba rozwijająca się na rosnących bulwach ziemniaka, a wywołana przez promieniowce z rodzaju Streptomyces. Najczęściej odpowiada za nią Streptomyces scabies, rzadziej sprawcami chorób są S. acidiscabiei, S. caviscabiei, S. europaeiscabiei, S. luridiscabiei, S. niveiscabiei, S. reticuliscabiei, S. stelliscabiei i S. turgidiscabiei. Wbrew często powielanej opinii jest chorobą groźną, a ponadto powszechnie występującą. Pojawia się we wszystkich rejonach uprawy w Polsce. Jak ją rozpoznawać i zapobiegać wystąpieniu?
Objawy występowania parchu zwykłego ziemniaka
Pierwsze objawy porażenia to występowanie małych, brązowych plamek na młodych bulwach. Wraz ze wzrostem organów podziemnych, zwiększa się ich liczebność. Mogą mieć różny wygląd. Wyróżnia się kilka form. Parch płaski (powierzchniowy) to drobne skorkowacenia występujące na powierzchni bulwy. Parch wgłębny objawia się tworzeniem okrągłych lub gwiaździstych plam wytworzonych z koncentrycznych warstw korka. Jak wskazuje nazwa, jest głębszy. Infekcyjne zmiany sięgają w głąb bulwy – do kilku milimetrów. To najgroźniejsza forma parcha zwykłego ziemniaka. Czasem pojawia się również parch wypukły, wtedy pomiędzy „strupami” narasta nowa tkanka i powstają wypukłości. Dosyć łatwy do rozpoznania jest parch siatkowy, u którego plamy przybierają postać siateczkowatego spękania skórki. Parch zwykły ziemniaka rzadko występuje na korzeniach, ale nie można tego wykluczyć.
Szkodliwość parchu zwykłego ziemniaka
Największa szkodliwość polega na obniżaniu wartości konsumpcyjnej plonu. Nawet słabiej porażone bulwy nieestetycznie wyglądają, a przy tym słabiej przechowują się. Maleje ich trwałość. Parch zwykły ziemniaka występuje na bulwach rozwijających się. Starsze, dojrzałe organy są na niego odporne. Parch nie jest chorobą, która rozwija się podczas przechowywania ziemniaków.
Najkorzystniejsze warunki do rozwoju parcha ziemniaka to uprawa w podłożu lekkim, przewiewnym, a przy tym umiarkowanie wilgotnym. Ryzyko wystąpienia zależy także od pH gleby. Problematyczne są gleby zasadowe, zwłaszcza świeżo wapnowane. Najwrażliwsze są bulwki w początkowym okresie wzrostu na etapie formowania, a nie przekraczające 1 cm średnicy. Patogen wnika przez przetchlinki, zranienia lub bardzo cienką, słabo wykształconą skórkę. Chorobie sprzyja także brak zmianowania i uprawa odmian nieodpornych. Do silniejszych infekcji dochodzi przy wysokiej wilgotności powietrza, połączonej z niskimi temperaturami.
Profilaktyka i zwalczanie parcha zwyczajnego u ziemniaka
Jednym z najważniejszych aspektów, które ograniczają straty w plonie, jest wybór odmian odpornych. Odporność ziemniaka na parch zwyczajny oznacza, że u wybranych odmian może wystąpić jedynie najłagodniejsza forma – parch płaski. Natomiast w ten sposób unika się parchu wgłębnego i wypukłego.
Duże znaczenie ma zakup dobrej jakości sadzeniaków (u sprawdzonych producentów). Należy unikać korzystania z materiału sadzeniowego własnej produkcji. Oszczędność jest pozorna, gdyż takie uprawy są dużo bardziej narażone występowaniem chorób i szkodników. W ostatecznym rozrachunku nie jest to opłacalne rozwiązanie.
Unikanie wiosennego nawożenia świeżym obornikiem. Jeśli konieczne jest nawożenie w tym okresie, zaleca się użyć nawozu dobrze przerobionego.
Korzystne dla zdrowotności plantacji jest stosowanie 4- lub 5-letnich przerw w uprawie ziemniaka.
Ryzyko wystąpienia parchu zwyczajnego zmniejsza się dzięki nawadnianiu plantacji. Newralgiczny okres to tworzenie się zawiązków do wykształcania bulw. Wtedy szczególnie należy zadbać, aby rośliny nie cierpiały z powodu niedoboru wody.
Nawożenie mineralne powinno uwzględniać także mikroelementy, zwłaszcza bor, mangan i miedź. Oczywiście nie można zapominać o makroelementach. Chorobie sprzyja m.in. niedobór potasu w glebie.
Przed założeniem plantacji ziemniaka, np. w roku poprzedzającym, na danym obszarze warto posiać nawozy zielone.
Z chorobą bezpośrednio walczy się przez niszczenie zainfekowanych bulw. W przypadku wystąpienia parchu zwyczajnego ziemniaka należy na danym polu zrobić kilkuletnią przerwę w uprawie tego gatunku.
