Liściozwój ziemniaka – przyczyny, objawy, szkodliwość i zwalczanie
Liściozwój ziemniaka (PLRV), nazywany również wirusem liściozwoju, to jedna z najbardziej rozpowszechnionych na świecie chorób ziemniaka. Występuje prawie na wszystkich kontynentach, a największe żniwo zbiera w krajach o klimacie umiarkowanym. Jej znaczenie maleje w Polsce, wciąż jednak zalicza się do groźnych chorób. W przypadku wystąpienia może bowiem doprowadzić do zniszczenia większości plonów. Jest najczęściej przenoszona przez owady. Jak ją rozpoznać? Czy możliwa jest skuteczna walka z PLRV?
Jakie są objawy liściozwoju ziemniaka?
Liściozwój ziemniaka nie zawsze jest łatwy do zdiagnozowania, gdyż symptomy są różnorodne. Najczęściej występuje rozjaśnienie i lekka sztywność liści. Czasem chlorozy obejmują niemal całe lub całe blaszki liściowe. Ziemniaki rosną mniej bujnie. Powyższe objawy zalicza się do „słabych”. Natomiast do „silnych” należy łyżeczkowate zwijanie się dolnych liści oraz zauważalne zahamowanie wzrostu. To problemy pojawiające się na roślinach, które wyrosły z sadzeniaków porażonych przez wirusa. Poza tym na zainfekowanych ziemniakach zdarza się występowanie antocyjanowych przebarwień i nekroz liści, tworzenie miotlastego pokroju (liście wyrastają pod ostrym kątem względem łodygi), a także pojawienie nitkowatości kiełków. Liście często są grubsze i pękają przy zginaniu ich wzdłuż nerwu głównego. Najsilniejszą reakcją roślin jest nietolerancja, która objawia się m.in. brakiem tworzenia bulw i niekiełkowaniem porażonych sadzeniaków. Niekiedy liściozwój ziemniaka jest mylony z rizoktoniozą ziemniaka. W ostatnim przypadku dochodzi do zwijania liści, ale w górnych partiach rośliny.
Przyczyny występowania i rozprzestrzenianie wirusa
Wirus liściozwoju najczęściej rozprzestrzenia się wraz z żerowaniem mszycy brzoskwiniowo-ziemniaczanej. Wirus namnaża się w organizmie owadów. Do ich ciał dostaje się, gdy żerują na roślinach i pozostaje do końca ich życia. Mniejsze zagrożenie niesie za sobą gradacja innego gatunku mszycy, tj. szarłatowo-ziemniaczanej. Duże znaczenie ma przenoszenie wirusa na plantacje wraz z porażonymi sadzeniakami. Silne nawożenie azotem sprzyja rozwojowi wirusa, gdyż objawy choroby są wtedy mniej charakterystyczne (maskowanie) i tym samym trudniejsze do rozpoznania. Poza ziemniakami PLRV występuje również na winorośli.
Szkodliwość liściozwoju ziemniaka – znaczne zniszczenia w plonie
Wirus liściozwoju ziemniaka powoduje zmniejszenie ilości, a także jakości plonu. Bulwy są drobniejsze, czasem skarłowaciałe. W dodatku mogą pojawić się wady bulw, np. czarne przebarwienia miąższu. W skrajnych przypadkach dochodzi nawet do zniszczenia ponad 80% plonu.
Zwalczanie liściozwoju ziemniaka – brak metod bezpośrednich
Najskuteczniejszą metodą walki z PLRV jest regularne i doraźne stosowanie zabiegów ochronnych przeciwko szkodnikom, w tym mszycom. Należy regularnie lustrować plantacje w poszukiwaniu stonki, mszyc i wełnowców. Dobrą praktyką jest również regularne usuwanie chwastów, zwłaszcza tych należących do rodziny psiankowatych. Zaleca się korzystać ze sprawdzonego materiału sadzeniowego (kwalifikowanego) pochodzącego od producentów, nie z własnej produkcji. Powinno się korzystać z odmian odpornych na PLRV. Upraw nie należy zakładać w sąsiedztwie plantacji z odmianami bardziej podatnymi na wirusa. Pomocne jest wcześniejsze pokiełkowanie sadzeniaków i wcześniejsze sadzenie. To przyśpieszy ich rozwój i będą mniej podatne na infekcje, gdy rozpoczną się naloty mszyc. Wszelkie zabiegi pielęgnacyjne najlepiej rozpoczynać od młodszych roślin i stopniowo przechodzić do plantacji wcześniej założonych. Późnym latem należy wycinać łęty, czyli nadziemne części ziemniaka. Ziemniaki powinno się zbierać od razu po dojrzeniu, nie zwlekać z pracą. Porażone rośliny należy niszczyć. Brakuje natomiast rozwiązania, które jest bezpośrednio skuteczne przeciw patogenowi powodującemu liściozwój ziemniaka.
