Łamliwość podstawy źdźbła jest uważana za najważniejszą chorobę podstawy źdźbła, wywoływaną przez grzyb Oculimacula yallundae (Tapesia yallundae). Na zaatakowanych roślinach można zaobserwować dwa morfotypy formy niedoskonałej. Pierwszy z nich (typ R) poraża komórki i tkanki naczyniowe roślin, które przerasta i powoduje ograniczenie transportu wody i asymilatów do kłosa. Skutkuje to dużymi stratami ziarna. Z kolei, drugi morfotyp (typ W) przerasta tylko tkanki miękiszowe, dzięki czemu straty przez niego wywoływane są mniejsze. Grzyby te, mogą prowadzić także saprotroficzny tryb życia, kiedy żyją w glebie na resztkach słomy, które są głównym źródłem infekcji. Ponadto grzyb zasiedla samosiewy zbóż oraz może infekować niektóre gatunki traw.
Jakie gatunki atakuje łamliwość podstawy źdźbła i co sprzyja jej rozwojowi?
Grzyb atakuje przede wszystkim pszenicę ozimą, ale jego ofiarą padają także inne zboża ozime: jęczmień, pszenżyto i żyto, a także w mniejszym stopniu zboża jare. Najmniej podatny na łamliwość podstawy ziarna jest owies. Rozwojowi choroby sprzyjają uproszczenia w uprawie zbóż, szczególnie wielokrotne sianie po sobie tych samych odmian. Łamliwość podstawy źdźbła „lubi” też wczesny jesienny siew, szczególnie wtedy, kiedy jest on zbyt głęboki. Rozwojowi choroby sprzyja ponadto łagodna zima oraz chłodna i mokra wiosna.
Łamliwość podstawy źdźbła – okres występowania i objawy
Łamliwość podstawy źdźbła można zaobserwować w okresie od końca krzewienia do początku strzelania roślin w źdźbło. Pierwsze, niełatwe do zauważenia objawy choroby pojawiają się na młodych roślinach już w okresie jesiennym. Na zewnętrznych pochwach liściowych przy powierzchni gleby zaobserwować można wówczas bursztynowo-brązowe, wydłużone plamy nekrotyczne, pękające w środkowej części. W przypadku starszych roślin, które znajdują się w okresie strzelania w źdźbło lub w okresie kłoszenia, daje się zaobserwować w dolnej części źdźbła podłużne, szarobrązowe plamy z jasnym środkiem. W okresie wegetacji, strzępki grzyba przenikają w podstawę źdźbła. Łamliwość podstawy źdźbła wyraźne objawia się właśnie w okresie strzelania rośliny w źdźbło lub nawet w czasie kłoszenia na pochwach liściowych oraz na dolnych międzywęźlach. Wtedy formowane są wydłużone, owalne plamy koloru jasno brunatnego z ciemnobrunatną, rozmytą obwódką i jasnoszarym środkiem. Plamy te mogą występować pojedynczo lub zlewać się ze sobą. Pod nimi, we wnętrzu źdźbła formuje się watowata grzybnia, a jej silny rozwój skutkuje zmurszeniem podstawy źdźbła, które traci wówczas swoją stabilność i łatwo się łamie. W miejscach murszenia następuje zahamowanie przewodzenia w tzw. wiązkach przewodzących, co prowadzi do słabego odżywienia rozwijających się nasion. W przebiegu choroby łamliwość podstawy źdźbła może się objawiać przedwczesnym dojrzewaniem roślin, ewentualnie bieleniem kłosów bez charakterystycznego wylegania. Korzenie zaatakowanych zbóż pozostają zdrowe. Łamliwość podstawy źdźbła bywa mylona z ostrą plamistością oczkową, wywoływaną przez Rhizoctonia spp.
Łamliwość podstawy źdźbła – zapobieganie
By ograniczyć występowanie choroby, konieczna jest odpowiednia agrotechnika. Chodzi tutaj przede wszystkim o odpowiedni płodozmian, w którym unika się uproszczeń i wysiewa więcej gatunków jarych niż ozimych na przemian z roślinami niezbożowymi. Zalecane jest również wysiewanie odmian odpornych lub tolerancyjnych na tę chorobę. By ograniczyć łamliwość podstawy źdźbła, trzeba wykonywać dokładną orkę, mającą na celu przyoranie resztek pożniwnych. By przyspieszyć rozkład tych resztek, warto też zastosować preparaty mikrobiologiczne. Rozwojowi choroby nie sprzyja ponadto późny siew, dzięki któremu ogranicza się infekcję jesienną. Kluczowe znaczenia ma stosowanie zdrowego i odpowiednio zaprawionego materiału siewnego.
Łamliwość podstawy źdźbła – zwalczanie
By zwalczyć łamliwość podstawy źdźbła, przede wszystkim trzeba wykonać oprysk w fazie jednego, dwóch kolanek z użyciem fungicydów systemicznych. Z zabiegiem nie można zwlekać. Najpóźniej preparatu należy użyć w momencie, gdy porażenie przekroczy próg szkodliwości, czyli 20 do 25% chorych roślin w stadium BBCH 29-32.
Polecane środki ochrony roślin
Unix 75 WG
Chroni podstawę źdźbła oraz dolne liście przed chorobami grzybowymi we wczesnych