Zgnilizna twardzikowa w rzepaku

Zgnilizna twardzikowa w rzepaku wywoływana jest przez grzyb, workowiec Sclerotinia sclerotiorum. Zakażenie stwarza szczególnie duże zagrożenie w uprawach rzepaku ozimego, choć także odmiana jara nie pozostaje w pełni bezpieczna. Ponadto, patogen ten jest w stanie atakować inne gatunki roślin, również te należące do odmiennych rodzin botanicznych – łącznie jest to ponad 400 gatunków. Rozwojowi choroby sprzyja wysoka wilgotność powietrza w okresie opadania płatków kwiatowych, na których kiełkują wówczas zarodniki workowe i z których porażane są pozostałe części rośliny. Miejscami szczególnie narażonymi są łodygi w miejscach rozgałęzień lub nasady liści, gdzie mogą zatrzymywać się opadające płatki. Źródło choroby stanowią znajdujące się w glebie, w resztkach roślinnych lub w materiale siewnym przetrwalniki (sklerocja), które są w stanie przetrwać w podłożu do 10 lat. Kiełkując, wytwarzają one owocniki, z których uwalniane są zarodniki workowe, odpowiedzialne za porażanie nadziemnych części roślin. Do procesu dochodzi w temperaturze od 4 do 26°C, przy czym optymalna temperatura to 13-15°C.

Rośliny mogą być też porażane przez rosnącą w glebie grzybnię, która wyrasta ze sklerocjów. W późniejszym okresie ataku choroby na plantację patogen rozrasta się bezpośrednio pomiędzy roślinami, dając charakterystyczny placowy obraz porażenia plantacji. Trudności w rozpoznaniu objawów zgnilizny twardzikowej, w niektórych fazach wzrostu rzepaku mogą wynikać z podobieństwa objawów do tych, jakie daje werticilioza.

Zgnilizna twardzikowa w rzepaku jest szczególnie groźna tam, gdzie przerwy między latami z uprawą rzepaku są zbyt małe. Ponadto zagraża ona uprawom bez orki oraz tam, gdzie hodowani są inni żywiciele patogenu wywołującego chorobę. W przypadku zaniedbania prawidłowej ochrony straty w plonie mogą sięgać nawet 50%.

Zgnilizna twardzikowa w rzepaku – objawy

Zgnilizna twardzikowa w rzepaku uwidacznia się szczególnie często od końca kwitnienia – przede wszystkim na łodygach, gdzie pierwszymi objawami są wodniste zmiany w postaci jasnoszarych plam, które następnie ciemnieją. Czasem w tych miejscach widoczna jest biała grzybnia. Łodyga powyżej zmian więdnie i gnije. W środku zniszczonej łodygi formowane są czarne sklerocja, widoczne po jej przełamaniu. Zgnilizna twardzikowa w rzepaku może pojawiać się też przed kwitnieniem, jednak jest ona wówczas zazwyczaj ograniczana zabiegami ochronnymi przeciwko suchej zgniliźnie kapustnych.

Zgnilizna twardzikowa w rzepaku – zapobieganie

Co robić, by zgnilizna twardzikowa w rzepaku nie stanowiła problemu w uprawach? Podstawą jest profilaktyka agrotechniczna, oparta przede wszystkim na niszczeniu resztek pożniwnych mogących stanowić źródło choroby. W tym celu stosuje się przyorywanie resztek pożniwnych na głębokość co najmniej 10 cm, a ponadto zaleca się stosowanie preparatów przyspieszających ich rozkład. Warto też wdrożyć płodozmian, w którym przerwy między uprawami rzepaku oraz innych żywicieli patogenu wynoszą co najmniej 4 lata. Kolejnym krokiem jest wybór odmian odpornych lub mało podatnych na chorobę, a także zaprawianie nasion. Rozprzestrzenianiu się choroby w łanie przeszkadza rzadka norma wysiewu oraz izolacja przestrzenna upraw. Ponadto konieczne jest zwalczanie chwastów z rodziny kapustowatych, które stanowią naturalny rezerwuar patogenu. W podobny sposób trzeba zwalczać szkodniki, ponieważ zgnilizna twardzikowa w rzepaku chętnie atakuje poprzez spowodowane przez nie uszkodzenia tkanek.

Zgnilizna twardzikowa w rzepaku – zwalczanie

Zgnilizna twardzikowa w rzepaku może być zwalczana na kilka sposobów. Podstawą jest w tym przypadku opryskiwanie roślin w okresie od początku do końca fazy kwitnienia. Do tego celu wykorzystuje się preparaty zawierające triazole lub strobiluryny. Zgnilizna twardzikowa w rzepaku może być też zwalczana w odmienny sposób – w glebie. Do tego celu wykorzystuje się grzyby pasożytujące na przetrwalnikach Sclerotini. Odpowiedni preparatem inokuluje się więc glebę, a rosnąca grzybnia ją przerasta, przy okazji infekując przetwalniki, co doprowadza do ich obumierania. Można do tego celu użyć, np. grzybów w rodzaju Trichoderma. Podobne działanie wykazują też niektóre mikrobiologiczne środki przeznaczone do rozkładu resztek pożniwnych – sklerocja staja się wówczas dodatkowym źródłem pokarmu dla bakterii.