Głownia guzowata kukurydzy – cykl, objawy, szkodliwość i zwalczanie
Głownia guzowata kukurydzy to powszechna choroba grzybowa. Mniej groźna, ale znacznie częściej występująca niż głownia pyląca. W większości przypadków powoduje straty w plonie rzędu 5-10%. Nie należy jej jednak bagatelizować, gdyż raz na kilka lat rozwija się epidemicznie, a wtedy może zniszczyć większość kolb. Jak zapobiegać występowaniu głowni guzowatej kukurydzy?
Głownia guzowata kukurydzy – cykl życia patogenu
Głownia guzowata kukurydzy jest wywoływana przez grzyb Ustilago maydis. Głównym źródłem występowania choroby są teliospory, znajdujące się w glebie lub na jej powierzchni. Patogen przenoszony jest przez wiatr oraz wraz z wodą. Warunki sprzyjające jego rozwojowi to sucha, ciepła pogoda. Grzyb optymalnie rozwija się w temperaturze 26-39ºC.
Głownia guzowata kukurydzy – rozpoznanie choroby
W polskim klimacie w ciągu sezonu rozwijają się 2-3 generacje Ustilago maydis. Każda ma nieco inne symptomy. Dwie pierwsze stanowią największe zagrożenie dla uprawianych roślin.
Pierwsza generacja zwykle pojawia się między końcem maja a końcem czerwca, gdy rośliny zdążą wykształcić już 4 do 7 liści właściwych (dwa pierwsze to liścienie). Objawy występują na blaszkach liściowych oraz pędach. Charakterystyczne jest tworzenie wielu drobnych narośli wzdłuż nerwów liściowych. W rezultacie blaszki marszczą się i zwijają. Głownia guzowata kukurydzy na pędach prowadzi do zahamowania wzrostu, karłowacenia i deformacji roślin. Jeśli patogen znajduje się w stożku wzrostu, roślina karłowacieje, wytwarza boczne pędy, a później najczęściej zamiera. Chorobie sprzyja żer wczesnowiosennych szkodników, np. ploniarki zbożówki.
Druga generacja pojawia się w fazie wyrzucania wiech i kwitnienia, przypada to na lipiec. Podobnie jak w przypadku pierwszej generacji patogen korzysta z uszkodzeń powodowanych przez szkodniki (np. mszyce). Objawy występują na wiechach i młodych, rozwijających się kolbach, które porażone przez wiele patogenów (każda narośl to odrębny organizm) mogą nie wytwarzać ziarniaków. Zdarza się także, że kukurydza nie wytwarza kolb.
Trzecia generacja głowni guzowatej kukurydzy pojawia się w fazie wypełniania i dojrzałości mlecznej ziarniaków. Mocniej dotyka plantacje, na których żerowała omacnica prosowianka. Nie powoduje bezpośredniej straty plonu (tak jak poprzednie generacje), ale obniża jego jakość. Spada wartość odżywcza ziarniaków (mniej białka), nie wspominając o samej estetyce. Negatywnie wpływa na jakość pasz, które stają się także mniej atrakcyjne dla zwierząt pod względem zapachu.
Szkodliwość głowni guzowatej kukurydzy
Głownia guzowata kukurydzy występuje powszechnie na terenie całego kraju. Najczęściej powoduje straty w plonie w granicach 5-10%. Zdarzają się jednak lata, gdy występuje epidemicznie i powoduje straty powyżej 60%. Problem z patogenem nasilił się po wycofaniu z użycia skutecznej substancji aktywnej – tiuramu. Zwykle grzyby są rozmieszczone nierównomiernie na plantacji. Większe natężenie obserwuje się na brzeżnych pasach pól. Głownia guzowata kukurydzy obniża ilość, ale też jakość plonu. Dotyczy to oczywiście produkcji na ziarno. Patogen nie powoduje dużych strat w kukurydzy uprawianej na kiszonkę. Jako ciekawostkę warto dodać, że takie kolby porażone naroślami w wielu krajach są traktowane jako przysmak. Ustilago maydis nie jest patogenem toksynotwórczym.
Głownia guzowata kukurydzy – zapobieganie i zwalczanie
Jednym z najefektywniejszych działań profilaktycznych jest efektywne zwalczanie szkodników kukurydzy. Znaczenie ma poprawa warunków glebowych. Głownia guzowata kukurydzy najsilniej atakuje na glebach piaszczystych, mocno przepuszczalnych. Przyczyną infekcji może być nawet zastosowanie obornika od zwierząt, które spożywały kiszonkę z roślin porażonych chorobą. Dlatego nawozy organiczne powinno się pozyskiwać z pewnych, sprawdzonych źródeł. Pożądane są wszystkie zabiegi, które mają na celu poprawę kondycji roślin (np. zrównoważone nawożenie z uwzględnieniem mikroelementów, w tym cynku). Chorobę ogranicza się przez stosowanie zmianowania. Na polach, na których wystąpiła głownia guzowata, przerwa w uprawie kukurydzy nie może być krótsza niż 3 lata.
Kukurydzę bezpośrednio chroni się przed głownią guzowatą przez zaprawianie nasion (np. preparatami zawierającymi tritikonazol). Nie ma zarejestrowanego fungicydu przeznaczonego konkretnie do zwalczania Ustilago maydis.
