Żółtaczka buraka – objawy, szkodliwość i zapobieganie
Żółtaczka buraka (nekrotyczna) jest bardzo groźną chorobą buraka cukrowego powodowaną przez wirusy BYV i BMYV. Jest przenoszona przez szkodniki – mszyce. Znacząco wpływa na plon obniżając jego wysokość (nawet o 1/3), a także jakość (korzenie zawierają mniej cukru). Zbiera żniwo na plantacjach w wielu europejskich krajach. Jak zapobiegać żółtaczce buraka?
Żółtaczka buraka – podstawowe informacje
Od 1958 roku wiadomo, że żółtaczka buraka jest powodowana przez wirusy: BYV (Beet yellows virus) i BMYV(Beet mild yellowing virus). Pierwszy wirus jest przenoszony głównie przez mszyce trzmielowo-burakowe i brzoskwiniowo-ziemniaczane. Wirusy łagodnej żółtaczki buraka są przenoszone także przez kilka innych gatunków mszyc. W pierwszym przypadku mszyca zaraża wirusem przez 2-3 dni (do wylinki). Natomiast BMTV jest przenoszony przez szkodniki w sposób trwały. Krąży w ciele owadów, które posiadają zdolność infekcji roślin przez całe życie. Patogeny chorobotwórcze zimują na zainfekowanych organach roślin uprawnych oraz na chwastach. Chorobie sprzyjają łagodne zimy (łatwiejsze zimowanie mszyc).
Wirusy BYV i BMYV pojawiły się w uprawie buraków cukrowych na przełomie XIX i XX wieku. W Polsce żółtaczkę buraka odnotowano po raz pierwszy w 1937 roku.
Charakterystyczne objawy żółtaczki buraka
W początkowej fazie infekcji blaszki liściowe ciemnieją i sztywnieją. Stopniowo żółkną na całej powierzchni począwszy od brzegów. Z czasem stają się kruche i charakterystycznie „chrzęszczą” podczas zgniatania. To symptom na tyle charakterystyczny, że pozwala odróżnić chorobę wirusową od fizjologicznej, tzn. niedoboru składników pokarmowych. Kolejno na liściach pojawiają się nekrotyczne, brunatne plamy i stopniowo dochodzi do ich zamierania.
W przypadku łagodnej odmiany choroby (BMYV) na liściach występują żółtopomarańczowe plamy bez nekrotycznych przebarwień. Liście, podobnie jak powyżej, są grube i kruche.
Wirusy różnią się budową molekularną, zakresem żywicieli, szkodliwością i – jak widać powyżej – także objawami.
Szkodliwość żółtaczki buraka – straty w wysokości i jakości plonu
Pojawienie się wirusa na plantacji może spowodować stratę w plonie buraka cukrowego rzędu 30%. Żółtaczka ogranicza powierzchnię asymilacyjną liści, co negatywnie wpływa na efektywność fotosyntezy. W liściach najsilniej porażonych ta zdolność całkowicie zanika. Jednocześnie spada zawartość cukru w korzeniach (do 2%), przez co obniża się ich wartość. Pomimo, że prowadzone są badania genetyczne nad nowymi, odpornymi odmianami, żółtaczka buraka powoduje ogromne straty ekonomiczne w Europie. Jak podaje swiatrolnika.info, we Francji w 2020 roku kosztowała rolników co najmniej 100mln euro. Problem nasilił się od 2018 roku, gdy w krajach Unii Europejskiej rozszerzono zakaz stosowania neonikotynoidów. Insektycydy zawierające substancje aktywnie czynne należące do tej grupy były kluczowe w walce z wektorami wirusów – mszycami.
Zapobieganie wirusom Beet yellows virus i Beet mild yellowing virus
Brakuje skutecznych preparatów, które bezpośrednio zwalczałyby szkodliwe mikroorganizmy odpowiedzialne na żółtaczkę buraka, dlatego stosuje się różnorodne działania profilaktyczne:
Walkę ze szkodnikami, w tym wypadku z mszycami. Istotna jest szybka reakcja i likwidacja szkodników już w chwili ich pojawienia się. Obecnie do ochrony plantacji buraka wykorzystuje się m.in. Karate Zeon zawierający lambda-cyhalotrynę (związek z grupy pyretroidów).
Walkę z chwastami – dotyczy to zarówno bezpośredniego miejsca upraw, jak i miedz. Wirusy mogą zimować na chwastach. Szczególnie istotne jest zwalczanie tych szczególnie lubianych przez mszyce, a często zanieczyszczających uprawy buraka, tj. tasznika pospolitego, gwiazdnicy pospolitej i starca zwyczajnego.
Zrównoważone nawożenie – nie można stosować nadmiernych dawek azotu, które zwiększają podatność roślin na szkodniki.
Stosowanie płodozmianu.
Żółtaczka buraka to choroba, której nie da się skutecznie zwalczyć, gdy już wystąpi. Dlatego wszelkie działania skupiają się na zapobieganiu jej występowania.
