Wywiad z Eweliną Spłocharską, Dyrektor KZPRiRB

Czy rzepak jest chętnie uprawiany w naszym kraju?

Rzepak jest jedną z najważniejszych upraw wielkoobszarowych w Polsce. W ciągu ostatnich 9 sezonów wegetacyjnych powierzchnia zasiewów rzepaku w naszym kraju zawsze przekraczała 800 tys. ha (w porównaniu do ok. 450 tys. ha pomiędzy 2000, a 2004 r.) i jest silnie zregionalizowana, co wynika m.in. z jakości gleb czy tradycji uprawy. Największą powierzchnią uprawy (powyżej 120 tys. ha) charakteryzują się województwa: dolnośląskie i lubelskie. Co ciekawe, od 2011 roku powierzchnia zasiewów rzepaku w woj. lubelskim wzrosła ponad trzykrotnie i w 2022 r. wyniosła blisko 122 tys. ha. Polska jest jednym z liderów pod względem powierzchni tej uprawy wśród krajów członkowskich Unii Europejskiej.

Dlaczego rzepak jest ważnym surowcem?

Z 1 tony rzepaku otrzymujemy ok. 400 kg oleju rzepakowego i 600 kg cennego paszowego komponentu wysokobiałkowego – śruty rzepakowej. Otrzymany olej rzepakowy w 2/3 przeznaczony jest na biopaliwa i 1/3 na cele spożywcze. To właśnie kwestie biopaliwowe są bardzo ważne dla Krajowego Zrzeszenia Producentów Rzepaku i Roślin Białkowych, bardzo aktywnie zajmujemy się tą tematyką. Obecne regulacje, w których tworzeniu mieliśmy swój udział, dają perspektywę na zagospodarowanie 3,0 – 3,5 mln ton rzepaku. To daje podstawy do zachowania, a nawet zwiększenia powierzchni upraw do 1,1 mln ha w skali kraju.

Czy zatem warto siać rzepak?

Dla rolników, zwłaszcza dla gospodarstw towarowych, rzepak stanowi bardzo ważny element płodozmianu. Nabiera to szczególnego znaczenia w dobie wyzwań zawartych w Europejskim Zielonym Ładzie, a zwłaszcza w jego rolniczej odnodze, czyli Strategii od Pola do Stołu, gdzie kwestia bioróżnorodności jest postawiona na czołowym miejscu. Bez uprawy rzepaku zachowanie prawidłowego płodozmianu (bioróżnorodności) przełamującego nadmierny udział zbóż byłby niemożliwy.

Jak duże znaczenie ma wybór odmiany?

Dobrze dobrana odmiana jest jednym z kluczowych czynników otrzymania wysokiego plonu o zadowalających parametrach, a to ma wpływ na opłacalność uprawy. Obecnie w łatwy i szybki sposób można zapoznać się z ofertą odmian rzepaku ozimego. Należy zweryfikować, które odmiany sprawdzą się w gospodarstwie ze względu na lokalizację. Dodatkowo powinno się dobierać odmiany, pod kątem niezbędnych dla danego gospodarstwa cech, czyli na przykład odporności odmiany na choroby, podatności na wyleganie i osypywanie nasion czy wczesności kwitnienia i dojrzewania. Wszystko po to aby uzyskać wysokie, jakościowe plony.

Na co warto zwrócić uwagę na etapie wyboru odmiany?

W hodowli rzepaku dostępne są odmiany odporne na wirusa żółtaczki rzepy TuYV, kiłę kapusty czy suchą zgniliznę kapustnych. Do jednych z ważniejszych badań prowadzonych spośród cech agronomicznych zaliczyć można próbę wyhodowania odmian odpornych na osypywanie się nasion, wykazujące odporność na suszę (niedobór wody, zbyt wysoką temperaturę otoczenia) czy mrozoodporność. Dotychczasowo selekcja prowadzonych nowych odmian rzepaku skupiała się na zwiększeniu zawartości tłuszczu w nasionach. Od 2000 r. spośród odmian rejestrowanych w Krajowym Rejestrze odnotowano wzrost zawartości tłuszczu o ok. 3% wśród podstawowych grup odmian. Wraz ze wzrostem zawartości tłuszczu w nasionach rzepaku obserwuje się tendencję spadkową zawartości białka. Powodem tego jest ujemna zależność pomiędzy zawartością tłuszczu i białka w nasionach. Warto wybierać kwalifikowany materiał siewny nasion rzepaku. Dobór odmiany o pożądanych cechach w gospodarstwie znacząco wpływa na zwiększenie efektywności finansowej uprawy rzepaku.

Rozmawiała z nami Ewelina Spłocharska, Dyrektor Krajowego Zrzeszenia Producentów Rzepaku i Roślin Białkowych