Mączniak prawdziwy – czym go zwalczać?

Mączniak prawdziwy zbóż i traw to choroba wywoływana przez kilka patogenów grzybowych. Pomimo że poraża głównie liście, nie można jej bagatelizować. Ma bezpośredni, negatywny wpływ na plonowanie. Powoduje średnie spadki plonu o ok. 20%, a niezwalczana nawet o 40%. Choroba jest dosyć charakterystyczna i łatwa do rozpoznania. Pytanie tylko, jak ją zwalczać.

Mączniak prawdziwy zbóż i traw – co trzeba o nim wiedzieć?

Mączniak prawdziwy zbóż i traw najczęściej (a przy tym najbardziej dotkliwie) występuje w pszenicy i jęczmieniu, natomiast rzadziej poraża żyto, pszenżyto i owies. Zimuje na roślinach ozimych oraz trawach. Patogen rozwija się w szerokim zakresie temperatur (umiarkowanych), a optymalne warunki to 15-20ºC w dzień i 5-12ºC w nocy. Sprzyja mu wilgoć, ale rozwija się nawet bez opadów. Wystarczy poranna rosa i mgła.

Najbardziej charakterystyczny symptom mączniaka prawdziwego to mączysty nalot na roślinie. Objawy występują na obu stronach blaszek, ale na wierzchniej są bardziej nasilone. Początkowo jest delikatny, cienki, brudnobiały lub szary. Z czasem powierzchnia zainfekowanych tkanek powiększa się, nalot grubieje i staje się filcowaty. Jednocześnie przebarwienia ciemnieją – stają się brązowe. Przy silnej infekcji widoczne są ciemne, czarne lub niemal czarne owocniki grzyba. Początkowo porażane są drobne liście, z czasem choroba rozprzestrzenia się na górne partie rośliny. Rzadziej poraża kłosy. Ogranicza asymilację i hamuje rozwój zbóż. Silniej porażone liście obumierają. Roślina nadmiernie traci wodę, przez co jest bardziej narażona na wysychanie i inne czynniki stresotwórcze. Zwiększa się jej podatność na inne choroby, a także szkodniki. W rezultacie mączniak prawdziwy może powodować straty w plonie na poziomie 20-40%. Pierwsze objawy są widoczne już w okresie jesiennym.

Profilaktyka ochrony przed mączniakiem prawdziwym

Jednym z kluczowych aspektów ochrony przed mączniakiem prawdziwym jest dbanie o dobrą kondycję zbóż, np. przez zapewnienie im optymalnych warunków, zrównoważone nawożenie, właściwy przeplon. W szczególności nie wolno stosować nadmiernych dawek azotu (zwiększają podatność na niekorzystne czynniki). Takie szeroko zakrojone działania zmniejszają ryzyko infekcji lub przynajmniej ograniczają straty w przypadku pojawienia się patogenu. Ponadto istotne są poniższe zabiegi:

• Podorywka i orka, które mają na celu usunięcie resztek pozbiorowych z powierzchni gleby. Dzięki temu ogranicza się obecność potencjalnych siedlisk patogenu grzybowego.
• Regularne zwalczanie chwastów, zwłaszcza jednoliściennych, znajdujących się przy polach (np. na miedzach) i samosiewów.
• Istotne jest zabezpieczenie roślin przed chorobami grzybowymi w początkowej fazie rozwoju. Dlatego bardzo ważnym zabiegiem jest zaprawianie nasion. Należy pamiętać, że ten zabieg jest najtańszym i jednym z najbardziej efektywnych zabiegów fungicydowych - chroni młode, bardzo wrażliwe rośliny przed chorobami, z których część jest niemożliwa do zwalczenia zabiegami dolistnymi (m.in. śniecie, głownie, ostra plamistość oczkowa, czy pałecznica zbóż i traw). Zabieg ten poprawia również ogolną zdrowotność młodych roślin, co w konsekwencji czyni je mniej wrażliwymi na infekcje patogenami występującymi w późniejszych okresach rozwojowych;
• Należy stosować izolację przestrzenną upraw tego samego gatunku, ale różnych form – tj. ozimych i jarych.

Mączniak prawdziwy – doraźne zwalczanie przy użyciu środków ochrony roślinach

Stosowanie fungicydów poprzedzone jest sprawdzaniem progów zagrożenia. Lustracja polega na ocenie 100-150 zbóż z losowych miejsc na polu. Przykładowo w przypadku pszenicy ozimej i pszenżyta przekroczeniem progu jest 50-70% porażonych roślin w fazie krzewienia (BBCH 2/21-29) i około 10% porażonych źdźbeł w fazie strzelania w źdźbło (BBCH 3/30-39). Do zwalczania mączniaka prawdziwego wykorzystuje się m.in. preparaty Tern 750 EC (fenpropidyna), Turbo Pak (fenpropidyna, metkonazol) oraz Unix 75 WG (cyprodynil). Pestycydy przeciw chorobom grzybowym zaleca się stosować naprzemiennie, tzn. wybierać preparaty zawierające substancje aktywnie czynne należące do różnych grup. W przypadku mączniaka prawdziwego najskuteczniejsza jest jednak fenpropidyna. Szybko przemieszcza się ona w organach roślinnych, wykazując efektywność już przy 5ºC. Można ją więc aplikować późną jesienią oraz wczesną wiosną, co jest kluczowe w ochronie zbóż. Jednocześnie ogranicza rozwój rdzy i plamistości liści. Mączniak prawdziwy w pewnych warunkach może powodować dotkliwe straty i decydować o ekonomicznej opłacalności uprawy. Dlatego należy do grupy chorób, którym należy poświęcić baczną uwagę.