Szkodniki ziemniaka dokonują bezpośrednich strat w plonie, ale jednocześnie zwiększają ryzyko wystąpienia groźnych chorób. Żerują na częściach nadziemnych oraz na bulwach. Niezwalczane mogą doprowadzić do znacznych strat, a nawet całkowitego zniszczenia plonów. Szkodniki ziemniaka to nie tylko powszechnie znana i spotykana stonka ziemniaczana. Uprawom zagraża znaczenie więcej agrofagów. Jakie gatunki uchodzą na największe zagrożenie? Jaki szkody wyrządzają?
Mszyce w ziemniakach
Na plantacjach ziemniaków zazwyczaj pojawia się kilka gatunków mszyc, wśród nich
Do groźnych szkodników glebowych w uprawie ziemniaka zalicza się rolnice, pędraki i drutowce. Rolnice to motyle nocne, które w ciągu dnia chowają się w wierzchnich warstwach ziemi lub w roślinach. Szkodliwe stadium to larwy. Najmłodsze gąsienice żerują w nadziemnych częściach ziemniaka, starsze już w ziemi. Podgryzają bulwy. Okres żerowania przypada na lato i jesień. Rany w nadziemnych częściach powodują osłabienie wzrostu i więdnięcie. To także otwarta furtka dla chorób. Uszkodzone bulwy nie nadają się do konsumpcji. Podobnie wygląda sprawa z drutowcami i pędrakami. Wżery dyskwalifikują bulwy jako przeznaczone do bezpośredniej konsumpcji czy przetwórstwa. Najbardziej narażone na powyższe szkodniki ziemniaka są plantacje usytuowane blisko lasów i zadrzewień.
Stonka ziemniaczana – najbardziej znany szkodnik ziemniaka
Stonka ziemniaczana może spowodować ogromne straty w plonach, w skrajnych przypadkach nawet do 80%. Szkodliwe są zarówno imago, jak i larwy (najbardziej pokolenie L4). Owady pogryzają liście i pędy, ograniczając powierzchnię asymilacyjną ziemniaka. Czasem doprowadzają do całkowitego ogołacania pędów. Uprawy ziemniaka są najbardziej zagrożone w okresie od czerwca do sierpnia. Szkodliwość stonki ziemniaczanej wynika nie tylko z żarłoczności, ale także szybkiego namnażania się i rozwoju. W dodatku owad jest odporny na niekorzystne czynniki zewnętrzne i stres. Może nabierać odporności na substancje aktynie czynne zawarte w insektycydach (zaleca się stosować je naprzemiennie). Gatunek jest ciepłolubny, dlatego poza bezpośrednimi metodami zwalczania, skuteczne jest także wykonywanie jesiennej orki. W ten sposób można zlikwidować część zimujących owadów.
Niewidoczne szkodniki w ziemniakach – nicienie
Nicienie są niewidoczne gołym okiem, jednak pomimo mikroskopijnych rozmiarów powodują duże szkody. Do szkodników ziemniaka zalicza się m.in. mątwik ziemniaczany. Jego larwy wnikają do korzeni. W wyniku żeru wzrost ziemniaka jest osłabiony, pędy stają się cienkie i krótkie, a liście żółkną. Na bulwach widoczne są cysty. Podobnych zniszczeń dokonuje niszczyk ziemniaczak. Przy dużym natężeniu występowania szkodnika może dochodzić do obumierania całych roślin. Na bulwach pojawiają się szarobrunatne plamki, które z czasem mogą objąć całą powierzchnię. Mniej znane szkodniki ziemniaka to krępaki. Ich szkodliwość polega na przenoszeniu choroby. Są wektorem wirusa nekrotycznej kędzierzawki tytoniu TRV, wywołującego czopowatość bulw ziemniaka.
Wszędobylskie i żarłoczne mszyce
Mszyce to owady, które słyną z żarłoczności i są szkodnikami różnych grup roślin. Powodują szkody bezpośrednie i pośrednie. Żerują na liściach i młodych pędach wysysając sok z roślin. To prowadzi do powstawania plam, żółknięcia, marszczenia i zwijania się liści. W konsekwencji zmniejsza się powierzchnia asymilacyjna ziemniaka, a jego wzrost jest osłabiony. Na tym nie kończą się szkody. Mszyce w czasie żeru pozostawiają lepką spadź, która jest pożywką dla grzybów sadzakowych. Oprócz tego przenoszą jeszcze groźniejsze choroby wirusowe, na które nie ma skutecznych środków. Straty ekonomiczne powodują przenoszone wirusy: Y (PVY), M (PVM) ziemniaka oraz liściozwoju (PLRV).
Szkodniki w ziemniakach zwalcza się przez szeroko zakrojoną profilaktykę oraz działania bezpośrednie (zabiegi z użyciem insektycydów). Duże znaczenie ma utrzymanie czystości na polu, stosowanie zmianowania, unikanie sąsiedztwa roślin należących od tej samej rodziny (papryka, pomidor), a także zwalczanie chwastów, które są żywicielami szkodników. W cyklu zmianowania warto uprawiać gatunki, które ograniczają rozwój szkodników, np. gorczycę i grykę.
