Ziemniaki to jeden z gatunków będących podstawą diety człowieka. Jednak uprawa tego warzywa jest wymagająca, a na wielkość i jakość uzyskanego plonu ma wpływ wiele czynników, takich jak pogoda, warunki glebowe czy szkodniki, które mogą zniszczyć wysiłek rolnika. Ważną rolę odgrywają też liczne choroby, które porażają zarówno część nadziemną, jak i podziemną roślin.
Alternarioza ziemniaka
Alternarioza ziemniaka, zwana potocznie „suchą zarazą”, to zespół chorób powodowanych
W wykazie „Polskich nazw chorób roślin uprawnych" opublikowanej przez Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne znalazło się kilkadziesiąt nazw chorób wywoływanych przez wirusy, bakterie, grzyby oraz inne mikroorganizmy.
Choroby grzybowe ziemniaka
Grzyby są przyczyną licznych chorób ziemniaka. To między innymi:
Za najgroźniejszą chorobę ziemniaka uchodzi zaraza ziemniaczana. Jest to schorzenie wywoływane przez lęgniowca Phytophthora infestans (Mont.) de Bary i stanowi zagrożenie nie tylko dla upraw ziemniaka, ale także innych gatunków psiankowatych. Symptomy tej choroby pojawiają się zazwyczaj w czerwcu lub nawet później. Infekcja objawia się pojawieniem na liściach żółtawo-brunatnych, wodnistych plam, które z czasem brunatnieją i powiększają się. W korzystnych dla swojego rozwoju warunkach zaraza powoduje gnicie wszystkich liści w ciągu kilku dni. Przy wilgotnej pogodzie na liściach i pędach można zaobserwować biały nalot grzybni formującej zarodniki. Na bulwach w czasie zbiorów lub w okresie przechowywania pojawiają się niekształtne, szarosine, wgłębne plamy, które w czasie silnego porażenia staja się wklęsłe. W tych miejscach grzybnia przerasta bulwę, która twardnieje i staje się rdzawo-brunatna. Dopiero przy wtórnym zakażeniu przez inne mikroorganizmy staje się ona mokra.
Kolejną chorobą, która będzie stanowić coraz większe zagrożenie warzywa, jest alternarioza ziemniaka. Jest to schorzenie wywoływane przez grzyby Alternaria solani Sorauer i Alternaria alternata (Fr.) Keissl. Pierwszymi, widocznymi objawami są w tym przypadku pojawiające się na liściach drobne plamki o średnicy 1-5 mm oraz dużo większe zmiany o średnicy 10-20 mm – w zależności od formy. Cechą charakterystyczną nekrotycznych plam powodowanych przez alternariozę jest to, że przypominają one przekrój przez pień drzewa. Zarodniki formują się na obumarłych fragmentach liści. Objawy alternariozy bywają mylone z niedoborami pierwiastków, takich jak magnez lub mangan. Na bulwach choroba tworzy wgłębione, płytkie plamy koloru szaroołowianego. W przekroju miąższ porażonej części bulwy ma kolor brązowo-czarny do czarnego.
Choroby ziemniaka wywoływane przez bakterie
Ziemniaki mogą być atakowane przez wiele gatunków bakterii. Choroby wywoływane przez nie to m.in.:
Śluzak ziemniaka,
Bakterioza pierścieniowa ziemniaka,
Czarna nóżka ziemniaka,
Mokra zgnilizna bulw ziemniaka.
Wirusowe choroby ziemniaka
Choroby ziemniaka wywoływane przez wirusy są główną przyczyną złej jakości sadzeniaków, a także nieodpowiedniego stanu upraw towarowych. Objawy chorób wirusowych są bardzo charakterystyczne, jednak w pewnych warunkach patogeny nie powodują typowych symptomów, takich jak przebarwienia liści, ich zniekształcenia, mozaiki, nekrozy i inne, dlatego można zdiagnozować ich obecność jedynie technikami molekularnymi. Choroby wirusowe stanowiące zagrożenie dla upraw ziemniaka w Polsce to m.in.:
Mozaika kędzierzawa,
Smugowatość ziemniaka,
Liściozwój ziemniaka,
Wirozy (M, S),
Wrzecionowatość bulw ziemniaka,
Wirusowa brązowa plamistość ziemniaka,
Żółta karłowatość ziemniaka.
Choroby ziemniaka wywoływane przez inne organizmy
Ziemniak atakowany jest również przez inne mikroorganizmy. Np. pierwotniaki wywołują parch prószysty ziemniaka. Z kolei spokrewnione z bakteriami promieniowce są sprawcą parcha zwykłego ziemniaka. Stolbur jest natomiast powodowany przez mykoplazmy, czyli inne, spokrewnione z bakteriami mikroorganizmy.
Abiotyczne (fizjologiczne) choroby ziemniaka
Są to schorzenia będące skutkiem zaburzeń metabolicznych, spowodowanych przez abiotyczne czynniki środowiskowe. Te choroby ziemniaka to m.in.:
