Słonecznik zwyczajny (Helianthus annuus) to coraz popularniejszy gatunek użytkowy, choć i jego odmiany ozdobne cieszą się niezmiennie wysokimi notowaniami. Odmiany użytkowe uprawiane są ze względu na nasiona, które mają szerokie zastosowanie – począwszy od produkcji oleju, przez produkcję przekąsek i dodatek do żywności (piekarnictwo, cukiernictwo), aż do surowca służącego do produkcji kiszonek i zielonki oraz śruty stosowanej w żywieniu bydła. Słonecznik jest też składnikiem mieszanek międzyplonowych. Gatunek ten ma duże, choć mniejsze niż np. rzepak, wymagania co do warunków uprawy, jednak poradzi sobie także na słabszych stanowiskach. Roślina bywa atakowana przez liczne choroby słonecznika, które są w stanie dokonać spustoszenia na nieprawidłowo chronionych plantacjach. W polskich warunkach klimatycznych słonecznik atakowany jest przez kilka gatunków, choć na świecie zidentyfikowano ponad 30 jednostek chorobowych, z jakimi borykają się producenci tej rośliny. Straty, jakie mogą wywoływać niektóre patogeny, w skrajnych przypadkach sięgają nawet 70%, choć na większości plantacji wahają się one w granicach 10%. Innym skutkiem porażenia przez choroby słonecznika jest silny spadek jakości nasion.
Alternarioza słonecznika
Alternarioza słonecznika to zespół chorób powodowany przez różne gatunki grzybów z
werticilioza słonecznika (Verticillium albo-atrum Reinke et Berthold i V. dahliae Kleb.),
rdza słonecznika (Puccinia helianthi Schwein.),
septorioza słonecznika (Septoria helianthi Ellis et Kellerm),
rak łodyg słonecznika (Phomopsis helianthi Munt.-Cvetk., Mihaljč. & M. Petrov, inne gatunki z rodzaju Phomopsis oraz grzyby Diaporthe gulyae, Diaporthe kongii, Diaporthe kochmanii i Diaporthe stewartii.),
czarna plamistość łodyg słonecznika (Leptosphaeria lindquistii i jej st. kon. Phoma macdonaldii),
alternarioza słonecznika (Alternaria helianthi, A, alternata, A. zinniae),
Nasilenie objawów, z jakimi atakują choroby słonecznika, zależy od rejonu uprawy, przebiegu pogody w sezonie wegetacyjnym, a także od fazy rozwojowej roślin. Choroby słonecznika wywoływane przez grzyby warto przede wszystkim ograniczać z użyciem odpowiedniej agrotechniki. Jest to głównie właściwy płodozmian, w którym przerwy miedzy uprawami słonecznika powinny wynosić optymalnie 4-5 lat, zaś w przypadku pojawienia się choroby warto pauzę wydłużyć do lat 6. Należy ponadto unikać uprawy po gatunkach będących typowymi żywicielami patogenów, takich jak zgnilizna twardzikowa czy szara pleśń. Wskazane jest także stosowanie pełnej orki, która pozwoli na przykrycie warstwą gleby resztek pożniwnych i ograniczy kontakt rozwijających się na ich grzybów z siewkami i młodymi roślinami. Ważna w zapobieganiu chorobom jest też norma i termin wysiewu nasion. Materiał siewny powinien być kwalifikowany i odpowiednio zaprawiony, by ograniczyć atak patogenów w momencie kiełkowania i wschodów.
Choroby słonecznika wywoływane przez wirusy i bakterie
Groźnym patogenem słonecznika jest też wirus mozaiki słonecznika. Walka z nim opiera się głównie na zwalczaniu mszyc, które stanowią główny wektor choroby. Bakteryjne choroby słonecznika w Polsce nie mają jeszcze tak dużego znaczenia, jak zakażenia grzybowe, choć gatunek ten może być porażany m.in. przez różne szczepy Pseudomonas syringae, Agrobacterium tumefaciens czy Erwinia carotovora.
