Plamistość siatkowa jęczmienia

Plamistość siatkowa jęczmienia to choroba wywoływana przez grzyba Pyrenophora teres, którego stadium konidialne, czyli niedoskonałe, znane jest pod nazwami: Drechslera teres lub Helminthosporium teres. Grzyb ten atakuje zarówno rośliny odmian ozimych, jak i jarych, znajdujące się w różnych fazach rozwoju, począwszy od wschodów, aż do końca fazy kłoszenia. Infekowane są najczęściej liście, jednak objawy porażenia można znaleźć też na pochwach liściowych, źdźbłach, kłosach, na ościach i plewach. Ponieważ plamistość siatkowa jęczmienia cechuje się dużym zróżnicowaniem objawów zależnych zarówno od szczepu grzyba, jak i od porażonej odmiany, identyfikacja tej choroby, szczególnie we wczesnych stadiach rozwojowych, jest utrudniona, a problemy z prawidłową jej identyfikacją mogą mieć nawet specjaliści.

Plamistość siatkowa jęczmienia jest rozprzestrzeniana przez porażone ziarno użyte do siewu, ale jej rezerwuarem są też resztki pożniwne i samosiewy, na których formowane są w otoczniach worki i zarodniki workowe. Z kolei wytwarzane na pierwszych porażanych liściach zarodniki konidialne są przenoszone na kolejne rośliny wraz z kroplami deszczu oraz przez wiatr. Choroba ma idealne warunki do rozprzestrzeniania się przy dużej wilgotność względnej powietrza (90–100%), temperaturze wynoszącej w dzień 18–22°C i w nocy 12–16 °C, a ponadto dziennym nasłonecznieniu wynoszącym minimum 5 godzin. Opady deszczu i wiatry znacznie ułatwiają przenoszenie zarodników konidialnych na dalsze rośliny. Czas inkubacji choroby w temperaturze 15°C to około 5 dni. Nasileniu porażenia sprzyja uprawa odmian wrażliwych, szczególnie w monokulturze, zbyt gęsty siew ziarna na polu oraz nadmierne zasilanie roślin azotem. Z kolei rozwój choroby w okresie wegetacyjnym hamowany jest w czasie przedłużającej się, ciepłej i bezdeszczowej pogody.

Plamistość siatkowa jęczmienia – typowe objawy choroby

Plamistość siatkowa jęczmienia początkowo objawia się na liściach – w formie małych, brunatnych plamek składających się z tworzących siatkowy wzór podłużnych i poprzecznych nekroz koloru brunatnego. Nekrozy te mogą pojawiać się jednocześnie w kilku miejscach na blaszce liściowej, co jest typowym objawem choroby. Na zainfekowanych liściach z czasem obserwuje się chlorozę i następuje ich żółknięcie. Silnie porażone liście zamierają po pewnym czasie. Jest to tak zwana forma typowa, wywoływana przez Pyrenophora teres f. teres. Z kolei nietypowe objawy Plamistości siatkowej jęczmienia wywołuje Pyrenophora teres f. maculata Smedeg. Są to brunatnoczarne lub ciemnobrunatne plamy o nieregularnych kształtach. Mają one wąską, żółtą obwódkę i mogą być rozmieszczone punktowo lub w postaci smug.

Plamistość siatkowa jęczmienia bywa mylona z mączniakiem prawdziwym oraz plamistością liści.

Choroba masowo występuje w latach chłodnych oraz wilgotnych i w takich sprzyjających warunkach może powodować spadki plonów dochodzące do 40%. W warunkach suchej i ciepłej pogody (około 25°C) następuje zatrzymanie zarodnikowania i rozprzestrzeniania się sprawcy choroby.

Plamistość siatkowa jęczmienia – zapobieganie

Tak, jak w przypadku innych chorób grzybowych, kluczowe znaczenie ma odpowiednia agrotechnika. Ważne jest właściwe przygotowanie pola, a przede wszystkim zniszczenie resztek pożniwnych i samosiewów jęczmienia. Zahamowaniu rozwoju choroby w przypadku jęczmienia ozimego sprzyja zwiększenie jesiennej dawki nawozów potasowych, przy jednoczesnym ograniczeniu jesiennej dawki nawozów azotowych, a dopiero potem zastosowania w miarę wczesnego nawożenia azotowego wiosną. Niebagatelną rolę odgrywa też odpowiedni płodozmian, w którym następuje kilkuletnia przerwa w uprawie jęczmienia na tym samym polu. Należy unikać wysiewu jęczmienia ozimego w sąsiedztwie jęczmienia jarego. Trzeba też wybierać odmiany odporne lub przynajmniej tolerancyjne na porażenie. Stosowany materiał siewny musi być ponadto zdrowy i kwalifikowany.

Plamistość siatkowa jęczmienia – zwalczanie

Innym z fundamentów ochrony przed plamistością siatkową jęczmienia jest stosowanie zapraw nasiennych, zarejestrowanych przeciwko tej chorobie. Plamistość siatkowa jęczmienia można też zwalczać chemicznie. W tym celu wykonuje się opryski we wczesnych fazach rozwojowych jęczmienia: od końca fazy krzewienia (BBCH 29) do początku fazy strzelania w źdźbło, pierwszego i drugiego kolanka (BBCH 30–32). Zabieg wykonuje się w momencie, gdy zaobserwuje się 10–15% liści z objawami choroby.