Mączniak prawdziwy zbóż i traw

Choroba ta występuje powszechnie na terenie całego kraju. Jej sprawcą jest grzyb Blumeria graminis. Pierwotnie został on opisany pod nazwą Erysiphe graminis i na tej podstawie wywoływane przez niego porażenie zaliczono do mączniaków prawdziwych, czyli chorób wywoływanych przez grzyby z rzędu Erysiphales. Patogen atakuje wiele gatunków, zarówno uprawnych, jak i dziko rosnących. Wyróżnić tutaj można mączniaka prawdziwego roślin kapustnych wywoływanego przez Erysiphe cruciferarum, mączniaka prawdziwego buraka (Erysiphe betae), a ponadto cały szereg mączniaków atakujących uprawy ogrodnicze.

Grzyb, który wywołuje mączniaka prawdziwego zbóż i traw, jest pasożytem bezwzględnym, który rozwija się tylko na żywych roślinach. Gatunek ten jest zróżnicowany biologicznie, a jego szereg odmian (patowarów) poraża określone gatunki zbóż. Mączniak prawdziwy zbóż i traw najsilniej atakuje pszenicę i jęczmień, a w mniejszym stopniu żyto, owies i pszenżyto. Grzyb zazwyczaj zimuje na oziminach i trawach wieloletnich w postaci grzybni. W okresie wiosennym poraża zboża, a zjawisku temu sprzyjają nawet krótkie okresy zwilżenia roślin przez rosę lub mgłę, choć grzyb ten do rozwoju nie wymaga opadów, ponieważ jako źródło wilgoci wystarcza mu para wodna wydzielana z liści zaatakowanego zboża. Intensywnie zarodnikuje w temperaturze 10-15°C, chociaż zimniejsze dni również mu nie przeszkadzają. Optymalne warunki rozwoju ma, kiedy temperatura w dzień wynosi 12-20°C, a w nocy 5-12°C. Do rozwoju potrzebuje też około 5 godzin nasłonecznienia na dobę. Przy takiej pogodzie mączniak prawdziwy zbóż i traw silnie się rozwija i rozprzestrzeniania w łanie. Straty, jakie może wywoływać choroba, sięgają 20-40% plonu i związane są z ograniczeniem fotosyntezy przez grzybnię pokrywającą powierzchnię liści. Pogarsza się także jakość wyprodukowanego ziarna.

Mączniak prawdziwy zbóż i traw – objawy

Pierwsze objawy można zaobserwować już jesienią, zaś w okresie wiosennym ulegają one nasileniu. Grzybnia mączniaka prawdziwego rozwija się po obu stronach blaszek liściowych, a także na łodygach oraz kłosach. Najpierw jest ona rozproszona, biała i cienka, z czasem staje się grubsza, filcowata i ciemnieje, przybierając kolor ochrowy lub rdzawobrązowy. Na niej można zaobserwować owocniki w postaci drobnych, czarnych kropek widocznych wyraźnie pod lupą. W pierwszej kolejności atakowane są dolne liście, później choroba „wędruje” coraz wyżej, aż do kłosów. Silnie porażone liście przedwcześnie obumierają.

Mączniak prawdziwy zbóż i traw – zapobieganie

By ograniczać rozwój mączniaka prawdziwego zbóż i traw, konieczna jest odpowiednia agrotechnika. Zalecane jest wykonywanie podorywki i starannej orki w celu usunięcia resztek pożniwnych z powierzchni gleby. Warto przyspieszyć proces rozkładu resztek poprzez stosowanie preparatów przyspieszających ten proces. Koniecznie trzeba zmniejszyć normę wysiewu. Nawożenie NPK musi być zrównoważone – nie można dopuścić do przenawożenia azotem. Warto też zadbać o suplementację fosforem, co poprawia odporność roślin szczególnie w warunkach stresowych. W uprawie trzeba unikać sąsiedztwa odmian jarych i ozimych tych samych gatunków zbóż, a same odmiany powinny być odporne na tę chorobę. Zaprawianie materiału siewnego pozwala ochronić siewki przed infekcją zaraz po wykiełkowaniu.

Mączniak prawdziwy zbóż i traw – zwalczanie

Zwalczanie mączniaka prawdziwego trzeba oprzeć o progi szkodliwości, które są różne dla poszczególnych gatunków zbóż. Ocenę skali porażenia roślin wykonuje się zgodnie z zasadami na podstawie losowo wybranych w różnych punktach 100-150 roślin we wczesnych fazach rozwoju lub źdźbeł w późniejszych fazach. Po zebraniu próbek trzeba określić liczbę i procent porażonych źdźbeł w stosunku do analizowanych ogółem oraz stopień porażenia.

Dla pszenicy ozimej i pszenżyta progiem tym jest 50-70% roślin w fazie początków krzewienia do końca krzewienia (BBCH 2/21-29), w fazie strzelania w źdźbło (BBCH 3/30-39) – około 10% źdźbeł, a w fazie kłoszenia (BBCH 5/51-59), gdy pierwsze objawy pojawią się na liściu flagowym, podflagowym lub kłosie.

Dla jęczmienia ozimego granicą jest 10%, dla żyta 20%, zaś dla owsa 15-20% porażonych źdźbeł. Interwencję trzeba podjąć w momencie, gdy objawy choroby pojawiają się na liściu podflagowym.