Głownia zwarta jęczmienia wywoływana jest przez grzyb Ustilago hordei należący do podstawczaków (Basidiomycota) i atakuje uprawy jęczmienia zarówno ozimego, jak i jarego. Sporadycznie poraża także owies i żyto. Źródłem zakażenia zbóż jest zanieczyszczone zarodnikami ziarno siewne, na którego powierzchni znajdują się skupienia teliospor, co odróżnia tę chorobę od głowni pylącej jęczmienia, w której porażone są zarodki w ziarniakach. W czasie siewu grzyb kiełkuje i porasta powierzchnię ziarniaków, a w momencie kiełkowania jęczmienia infekuje jego kiełki, zanim osiągną one wysokość 5 cm. Optymalna temperatura, w jakiej głownia zwarta jęczmienia dokonuje zakażenia, waha się od 14 do 20°C. Grzybnia przerasta ku wierzchołkowi zakażonych roślin, lecz nie hamuje ich wzrostu, który ma charakter systemiczny. Silne się rozrasta dopiero w zawiązkach ziarniaków, których wnętrze w wyniku tego ulega zniszczeniu. We wnętrzu ziarniaków tworzą się oliwkowobrunatne skupienia gładkich, grubościennych teliospor, które są osłonięte solidną, srebrzystą błonką. Przeważająca część teliospor pozostaje w kłosach, aż do żniw. Do zniszczenia osłonek, rozbicia skupień zarodników i ich rozsiewania dochodzi dopiero w czasie młocki. Wtedy też ma miejsce zarażenie ziarniaków, które będą źródłem choroby w następnych latach. Głownia zwarta jęczmienia w odróżnieniu od innych patogenów atakujących zboża, tworzy jedną generację zarodników w ciągu roku.
Mimo że głownia zwarta jęczmienia nie ma tak dużego znaczenia ekonomicznego, jak inne choroby, to straty, jakie może ona powodować, mogą wynosić nawet 50% plonów.
Głownia zwarta jęczmienia – objawy
Podobnie jak w przypadku innych głowni, również głownia zwarta jęczmienia ukazuje swoje pierwsze objawy po wykłoszeniu. Zainfekowane kłoski zachowują swój kształt, jednak wypełnia je brunatnoczarna masa zarodników (teliospor), która najpierw jest miękka i mazista, a z czasem twardnieje i rozpada się na grudki. Te skupienia zarodników okryte są srebrzystą błonką, utworzoną z resztek plew i plewek, która utrudnia ich spontaniczne rozsiewanie w warunkach polowych. Liście i źdźbła porażonych roślin długo pozostają zielone, jednak wzrost roślin ulega zaburzeniu. Głownia zwarta jęczmienia zazwyczaj nie doprowadza do śmierci swojego żywiciela, którego resztki po okresie żniw mogą stanowić rezerwuar patogenu.
Głownia zwarta jęczmienia bywa mylona z takimi chorobami, jak czerń zbóż lub głownia pyląca jęczmienia.
Głownia zwarta jęczmienia – zapobieganie i zwalczanie
Głownia zwarta jęczmienia może być ograniczana w pierwszym stopniu, przez staranne przygotowanie gleby do siewu polegające na głębokiej orce, która pokryje spory znajdujące się na ziarnie lub na powierzchni gleby. Konieczne jest stosowanie zdrowego i prawidłowo zaprawionego materiału siewnego. Do zaprawiania ziarna najlepiej użyć preparatów zawierających substancje czynne z grupy karboksyamidów, fenylopiroli oraz triazoli. Stosowanie różnych substancji aktywnych jest konieczne w celu uniknięcia powstania form opornych na chemiczne środki ochrony roślin. Głownia zwarta jęczmienia nie jest zwalczana z użyciem fungicydów, ponieważ prawidłowo wykonane zaprawianie pozwala na skuteczne ograniczenie rozwoju tej choroby, a z uwagi na charakter infekcji tradycyjny oprysk nie dałby żadnych pozytywnych efektów. Zaprawianie pozwala ponadto na ochronę jęczmienia przed innymi chorobami.
W zapobieganiu choroby ważne jest stosowanie dobrego materiału siewnego. Do wysiewu należy użyć kwalifikowanego materiału siewnego (najlepiej odmian o podwyższonej odporności na patogen). Dobrze, by ziarno było zaprawione przez jego producenta, z użyciem sprzętu pozwalającego na staranne jego pokrycie substancją aktywną. Wysiew niezaprawionego ziarna stwarza duże prawdopodobieństwo ściągnięcia sobie choroby na pole. Rozwój patogenu można ponadto utrudnić, dzięki późniejszemu (niż przepisowy) terminowi wysiewania jęczmienia ozimego, z kolei jęczmienia jarego nieco wcześniej, dając roślinie możliwość wzrostu przy jednoczesnym hamowaniu rozwoju grzyba przez niskie temperatury.
Polecane środki ochrony roślin
Vibrance Star
Zaprawa nowej generacji, niepowtarzalna zaprawa trójskładnikowa, wykazuje pozytywny
