Chwościk buraka — jak walczyć z tą chorobą?

Chwościk buraka jest chorobą wywoływaną przez grzyb Cercospora beticola, który jest stadium konidialnym gatunku z rodzaju Mycosphaerella. Patogen atakuje zarówno buraki cukrowe, jak i ćwikłowe – przez cały okres wegetacji tych roślin, nasilając się w lipcu lub na początku sierpnia. Źródłem zakażenia są resztki roślin buraka, pozostałe po zbiorach, a także chwasty z rodziny komosowatych. Chwościk buraka staje się szczególnie groźny po zwarciu się międzyrzędzi, które powodują miejscowe podwyższenie i utrzymywanie się wilgotności łanu. Przed zwarciem międzyrzędzi liście buraka są przewietrzane, co sprzyja osuszaniu ich powierzchni, a tym samym utrudnia kiełkowanie zarodników konidialnych i wnikanie strzępek infekcyjnych przez szparki oddechowe do wnętrza blaszki liściowej.

Grzybnia po infekcji rozwija się w miękiszu liści, które najpierw żółkną, a po porażeniu ponad połowy ich powierzchni – zamierają. Optymalne warunki do infekcji chwościk buraka ma w czasie ciepłej i wilgotnej pogody, kiedy temperatury w ciągu dnia wynoszą 25-30 stopni C, a w nocy nie spadają poniżej 15 stopni C przy jednoczesnej wilgotności powietrza powyżej 95%. Rozwojowi choroby sprzyjają ponadto: uproszczony płodozmian z częstymi obsadami buraka na jednym polu lub sąsiadujących polach, źle zbilansowane nawożenie azotem, a ponadto niewłaściwie zagospodarowane liście po zbiorach. W przypadku dużego nasilenia choroby rośliny mogą utracić nawet 80% liści, co powoduje intensywne wytwarzanie nowych, prowadzące do wydłużenia głowy korzeniowej buraka i redukcji jego masy. Skutkiem tego obniżka plonu korzeni sięga nawet 30%, a ponadto zmniejsza się zawartość cukru w soku.

Chwościk buraka – objawy choroby

Chwościk buraka uwidacznia się przede wszystkim na liściach, choć może też być widoczny na ogonkach liściowych. W miejscach infekcji, po kilku dniach pojawiają się wtedy małe, o wielkości 1-3 mm, okrągłe plamki, początkowo białe, później jasnoszare, otoczone szerokimi, czerwonobrunatnymi obwódkami. Plamy te przy silnym porażeniu zlewają się ze sobą prowadząc do nekrozy liści. W środku plam można zaobserwować szarą grzybnię oraz czarne trzonki konidialne, z których uwalniane są zarodniki na sąsiednie liście i rośliny, w pierwszej kolejności atakujące starsze, zewnętrzne liście.

Objawy chwościka buraka są takie same na liściach buraków ćwikłowych, jak i cukrowych, przy czym na tych pierwszych pojawiają się co najmniej tydzień wcześniej. Dzięki temu można użyć buraka ćwikłowego jako rośliny wskaźnikowej, która ukaże ryzyko wystąpienia choroby w najbliższej przyszłości.

Chwościk buraka może być pomylony z plamistością bakteryjną, która nierzadko atakuje buraki dokładnie w tym samym czasie, w którym da się zaobserwować objawy chwościka. Chorobę można ponadto wziąć również za ramularię, czyli brunatną plamistość liści.

Chwościk buraka – zapobieganie

Najważniejsze w zapobieganiu przenoszenia chwościka buraka jest usunięcie liści po zbiorze buraków – w przeszłości służyły one do skarmiania zwierząt gospodarskich. Obecnie pozbywa się ich rozdrabniając, a następnie orząc zaraz po zbiorze. Przed zaoraniem warto je dodatkowo potraktować środkiem przyspieszającym rozkład resztek pozbiorczych. Należy również stosować urozmaicony płodozmian, w którym przerwa w uprawie buraków na tym samym stanowisku powinna być co najmniej czteroletnia. Trzeba też unikać wysiewania buraków w sąsiedztwie pól, na których w poprzednich latach były one uprawiane oraz w miejscach, gdzie uprzednio usypywano pryzmy korzeni po zbiorze. Warto ponadto zmniejszać podatność roślin na porażenia, stosując zbilansowane nawożenie mineralne. Trzeba także wybierać odmiany o podwyższonej odporności na chwościka buraka. Ważne jest też prawidłowe zwalczanie burakochwastów i chwastów komosowatych.

Chwościk buraka – metody zwalczania

Obecnie uprawa buraka cukrowego nie może obejść się bez zastosowania oprysków z użyciem odpowiednich fungicydów. Pierwszym sygnałem do konieczności wykonania zabiegu w najbliższym czasie jest pojawienie się objawów choroby na wspomnianych wcześniej burakach ćwikłowych. Samym sygnałem powinno być też przekroczenie progów szkodliwości, które w zależności od terminu obserwacji wynoszą:

do 5.VIII – 5% roślin z objawami nowej infekcji,
od 5.VIII do 15.VIII – 15% roślin z objawami nowej infekcji,
od 16.VIII do 15.IX – 45% roślin z objawami nowej infekcji.

Liczbę porażonych liści najprościej jest szacować metodą zrywania dużych liści ze środkowego okółka. Należy to robić losowo, idąc po przekątnej pola. Nie zbiera się obumarłych, najstarszych liści ani młodych liści sercowych. Na podstawie zdobytego materiału określa się ilość porażonych sztuk, przyjmując, że jeden liść z oznakami chwościka buraka jest równy 1% porażenia.

Chwościk buraka powinien być zwalczany z użyciem różnych substancji aktywnych – tak, by nie dopuścić do wytworzenia się oporności na fungicydy. Obecnie do oprysku wykorzystywane są związki należące do triazoli i strobiluryn, które dzięki różnym mechanizmom działania skutecznie utrudniają powstanie form opornych.