Lista odmian rzepaku ozimego i jarego przeznaczonych do uprawy w Polsce jest bardzo duża, a na ostateczny wybór wpływa wiele czynników. Na które odmiany mieszańcowe i populacyjne dostępne na rynku warto zwrócić uwagę? Jaka jest najlepsza odmiana? Jakie są kluczowe parametry decydujące o właściwym wyborze?
Jak wybierać odmiany rzepaku?
Zarówno rzepak ozimy jak i jary mają dość duże wymagania glebowe. Wysokie plony uprawy rzepaku uzyskuje się na glebach żyznych, o wysokiej kulturze i uregulowanym pH (powyżej 6,0). Najlepsze są gleby kompleksu pszennego bardzo dobrego i dobrego, żytniego bardzo dobrego oraz pszennego górskiego (klasa I-III). W praktyce poszczególne odmiany rzepaku różnią się nieco tolerancją, te mniej wymagające lepiej znoszą przeciętne podłoża (potencjalnie mniejsze straty plonu).
Jednocześnie taki wybór może obniżyć nakłady przeznaczone na nawożenie. Bezpośrednio na opłacalność uprawy wpływa plenność odmian. Te o wyższym potencjale dają wysokie plony również w nieco słabszych warunkach. Dlatego nasiona rzepaku często dobiera się kierując kluczem: małe wymagania glebowe + łatwość uprawy + wysoka plenność.
Odmiany rzepaku a odporność na choroby grzybowe (sucha zgnilizna kapustnych, wirus żółtaczki rzepy i inne)
Uprawa rzepaku wymaga kompleksowych działań ochronnych. Część z nich (np. opryski na choroby grzybowe) można ograniczyć korzystając z odmian o małej podatności. Odporność na konkretny patogen jest wskazana w szczególności, gdy wystąpił w uprawach w poprzednich latach. Do odmian zalecanych zalicza się te o dużej odporności na choroby podstawy łodygi, np. suchą zgniliznę kapustnych w rzepaku. Ponadto dobre odmiany wykazują wysoką odporność na:
Czerń krzyżowych;
Zgniliznę twardzikową;
Werticiliozę rzepaku;
Kiłę kapusty.
Choroby grzybowe są groźne, mogą obniżyć ilość i jakość plonu, jednak odpowiednimi zabiegami zapobiegawczymi i doraźnymi (fungicydy) można ograniczyć ich szkodliwość. Kluczowe jest postępowanie zgodne z programem ochrony rzepaku, rozpoznanie choroby po objawach i szybka reakcja. Wtedy ryzyko obniżenia plonu jest niskie. Większy problem zachodzi w przypadku chorób wirusowych, na które nie ma środków interwencyjnych. Pozostaje profilaktyka, a jedną z metod ochrony jest wybór odmiany odpornej. Uprawy rzepaku ozimego i jarego są przede wszystkim narażone na wirusa żółtaczki rzepy.
Odmiany rzepaku ozimego a zimotrwałość i odporność na wyleganie
Zimotrwałość jest kluczową cechą u rzepaku ozimego, gdyż ogranicza potencjalne straty roślin. Nie tylko wpływa na plon, ale również zwiększa presję ze strony chwastów (mniejsze zagęszczenie = większe przestrzenie do rozwoju gatunków niepożądanych). Odmiany rzepaku bardziej odporne na mróz są jednocześnie elastyczniejsze pod względem terminu siewu.
Jednakże trzeba pamiętać, że istotne jest także prawidłowe wykonywanie zabiegów pielęgnacyjnych, w szczególności dotyczy to nawożenia. Nadmiar azotu w glebie obniża zimotrwałość roślin, dlatego nawozy azotowe stosuje się dopiero wiosną. Rzepak właściwie przygotowany do zimy wytrzymuje spadki temperatury do - 20°C.
Rzepak w zależności od warunków uprawy, przebiegu pogody, a także cech indywidualnych odmiany jest bardziej lub mniej podatny na wyleganie. Niekorzystne zjawisko obniża plonowanie, a w dodatku utrudnia zbiór. Wpływ na nie mają m.in. silne wiatry, opady deszczu i gradobicia. Sprawdza się także zasada: im intensywniejsza uprawa rzepaku ozimego, tym większe ryzyko wylegania. Dlatego warto korzystać z odmian mniej podatnych. Niezależnie od tego stosuje się regulatory wzrostu.
Odmiany mieszańcowe - a odmiany populacyjne - o co chodzi?
Na rynku dostępne są dwa typy rzepaku: odmiany mieszańcowe i odmiany populacyjne. Każda z nich ma swoje zalety i wady, chociaż w ogólnym rozrachunku odmiany mieszańcowe są korzystniejsze m.in. ze względu na wyższą opłacalność.
Odmiana populacyjna (liniowa) jest tańsza od mieszańców, co generuje niższy koszt początkowy w uprawie. Wykazuje tolerancję na przyspieszony termin siewu. Dobrze sprawdza się w mniej intensywnej uprawie. Daje jednak niższy plon. "Statystyczna" odmiana mieszańcowa zapewnia wysokie plony. Ma silniej rozwinięty system korzeniowy przez co sprawniej pobiera składniki pokarmowe, a jest mniej narażona na skutki suszy.
Podobnie jak odmiana populacyjna, jest tolerancyjna na przyspieszony siew. Znosi czynniki stresotwórcze. Głównym mankamentem jest wyższa cena. Ogólnie odmiany mieszańcowe cieszą się dużą popularnością. O ostatecznym wyborze odmiany rzepaku ozimego rolnik decyduje kierując się wieloma "zmiennymi".
Najważniejsze odmiany rzepaku - podsumowanie
W sprzedaży dostępne są różnorodne odmiany rzepaku ozimego i jarego różniące się wieloma cechami, od plenności po odporności na konkretne choroby (np. suchą zgniliznę kapustnych). Do odmian zalecanych zalicza się m.in. Aganos, George, SY Alibaba i SY Glorietta. Wartościowa odmiana populacyjna to m.in. SY Ilona. Ostateczny wybór powinien być poprzedzony przemyślaną strategią. Nie ma czegoś takiego jak odmiana idealna, bez żadnych wad. Można natomiast nabyć nasiona rzepaku o bardzo dobrych cechach, które dają wysoki plon w całym kraju, a jednocześnie ograniczają problemy uprawowe.
